نامازین بیزه مادی-معنوی بیر چوخ فایدالاری وار. بو فایدالاردان بعضیلری بونلاردیر.

1. گونده بئش واخت ناماز قیلان بیر اینسان، دایما اللهی خاتیرلایار و اؤزونو هر آن اونون قارشیسیندا حیسس ائدر. بو ایسه، او اینسانین یادداشیندا پیس دوشونجه‌لرین یارانماسینا ایمكان وئرمز.

دونیادا اینسانا اللهی اونوتدوراجاق، اونو قفلته آتاجاق بیر چوخ شئی وار. اینسان یارادیلیشی باخیمیندان گئجه-گوندوز دونیوی ایشلرله مشغولدور. بو مشغله ایچینده اولان اینسانا هر آن اللهی خاتیرلاداجاق بیر شئیین اولماسی واجیبدیر. بئله بیر شئی اولماسا، اینسان هم اللهی اونودار، هم ده قلبینده الله قورخوسونا یئر وئرمز. اللهی اونوداندا ایسه آنجاق اؤز نفسینی، كئیفینی، منفتینی دوشونن ائقویست بیر اینسان حالینا گلر. حاق، حقوق، عدالته فیكیر وئرمز. اینسان بو حالا گلنده، آرتیق اونا نه قانون، نه ده پولیس تأثیر ائده بیلر. فورصت دوشنده هئچ نَیه باخمایاراق ایسته‌دیكلرینی ائدر. باخ بونون اوچوندور كی، الله تعالی اینسان اوغلونون قلبینه اونا دایما اللهی خاتیرلاداجاق بیر گؤزتچی قویموشدور. بو گؤزتچی ده نامازدیر. ناماز اینسانا مؤولاسینی خاتیرلادیر. عاغیل، فیكیر، ال، آیاق، گؤز، قولاق، كیمی بوتون ازالارینی گوناهلاردان قورویار. باشقاسی‌نین مالینا، جانینا، آر و ناموسونا گؤز دیكمز.

نامازین بو یؤنونه قورانی-كریمده بئله ایشاره اولونموشدور: “ناماز قیل. اونا گؤره كی، ناماز اینسانی هر جور پیس و چیركین ایشلردن اوزاق توتار”. حدیسی-شرعیفده دئییلیر: “ناماز دینین دیرگیدیر.”

2. ناماز مؤمینین گونده‌لیك حیاتینی دا قایدایا سالار. گونده بئش دفعه‌، موعیین اولونموش واختلاردا اللهین حضوروندا اولماق صرورتی اینسانی موعیین بیر قایدا و نیزام ایچینده یاشاماغا سؤوق ائدر. ایشلرینی ناماز واختلاری‌نین موعیین ائتدیگی زامان دیلیملرینه گؤره تنزیمه مجبور ائدر.

3. هر ناماز صاحبینه نفسینی موهاكیمه و نظارت ائتمك خصوصیتینی ده قازاندیریر.

تئز-تئز مودیر و یا موفتتیش حضورونا چاغریلان بیر ممور، ایشینده نئجه دقتلی داورانیر، ایشلرینی نئجه مونتزم ائدیرسه، بونون كیمی گونده ان آزی بئش دفعه‌ الله تعالینین حضورونا چیخان بیر اینسان دا، بوتون ایشلرینی خطا و سهوسیز ائدیر.

4. ناماز قیلان بیر مؤمین، قلبن راحت، روحن قوتلی، منن گوجلودور. او، حیاتی بویونجا وظیفه‌سینی حاقییلا یئرینه یئتیرمیش اولماغین حضورو ایله یاشاییر.

5. الله تعالینین بئش واخت نامازینی قیلان بیر اینسانی، جنّتینه قویاجاغینا دایر ودی واردیر. “جنّتین آچاری نامازدیر” حدیسی-شرعیف ده بو ایلاهی وعده‌ اویغون سؤیله‌نیلیب.

بو ایفاده ناماز قیلمایان كیمسه‌نین جنّته گیره بیلمه‌یه‌جیی آنلامینا گلمیر. الله ایسته‌یرسه، قولونون راضی اولدوغو بیر یاخشیلیغیندان و یا ایسلامی بیر خیدمتی اوچون، اونون گوناه و بوتون قوسورلارینی، عبادت و بورجلارینی افو ائدیب اونو جنّتینه قویا بیلر. بو، تمامن اونون لوطف و مرحمتینه باغلیدیر. ناماز عبادتینی معنا و روحونا اویغون شكیلده قوسورسوز یئرینه یئتیرنه ایسه الله جنّتینی ود ائتمیشدیر.

6. گونده بئش واخت ناماز قیلماق عینی زاماندا كیچیك گوناهلار اوچون ده بیر عوضدیر. رسولی-اكرم بئش واخت نامازی واختیندا قیلانی، گونده بئش دفعه‌ ائوینین اؤنوندن آخان بیر چایا گیریب یویونانا بنزه‌دیر.

7. شرط و ادبینه تام ریایت ائدیله‌رك قیلینان بئش واخت نامازین قییامت گونونده صاحبی اوچون بیر نور، دلیل و ثبوت اولاجاغی، اونو قبیرده قارانلیقلاردان و عذابدان، حسابین چتینلیكلریندن قورتاراجاغی دا حدیسی-شرعیفلرین بَیانیندان بیلینیر.

8. نامازین دونیا و آخیرت حیاتی اوچون ان موهیم فایدالاریندان بیری ده ناماز قیلان اینسانین بوتون دونیوی ایش و چالیشمالاری‌نین گؤزل بیر نیتله عبادت ساییلماسیدیر. بو بؤیوك قازانجین ایسه تك بیر شرطی واردیر. او دا فرض اولان نامازلارینی قیلماق، جدی بیر سبب اولمادان نامازلارینی قضا ائتمه‌مكدیر.

اینسانین دونیوی چالیشمالاری‌نین عبادت ساییلماسی‌نین سیرری، نامازین اینسانلارا فایدالی اولاجاق خیدمتلر گؤسترمه‌یه جدی بیر زؤوق و هیجان میدانا گتیرمه‌سیدیر. بونا گؤره، اینسان قوجالسا بئله، عائله سی‌نین میشتی اوچون ایشله‌مه‌لیدیر. “آرتیق یاشلاندیم دئیه‌رك، بیر كنارا چكیلیب ساده‌جه آخیرتیم اوچون چالیشیم”، دئمه‌مه‌لیدیر.

حضرت رسولوللاه (س) هز. آیشه ایله عائله‌ صؤحبتی‌نین بیرینده حضرت خدیجه‌نی یاد ائده‌رك، اۇزون-اۇزون اوْندان بحث ائده‌رك، اؤتن گۆنلری خاتیرلامیشدی. هز. آیشه اوْندان سوْروشموشدو:

- یا رسولوللاه، ایللر اول وفات ائتمیش یاشلی بیر قادینی بۇ قدر خاتیرلاماغین نه فایداسی وار؟ الله سنه اوْندان داها گنج و داها گؤزه‌لینی بخش ائدیب. آغزیندا دیشی بئله قالمامیش قوْجا قادی‌نین عوضینه گنج بیر قادین بخش ائدیب.

هز. رسولوللاه (س) هز.آیشه‌یه بۆتون خانیملارا عیبرت اوْلا بیله‌جك بۇ سؤزلرله جاواب وئریب:

- یا آیشه، ایللر اؤتدویو حالدا خدیجه‌نی اۇنوتماماغیمین سببی اوْنون خاریجی گؤزللیگیندن دئییل. هر كس منی اینكار ائتدیكده، خدیجه منه ایناندی، منی تسدیق ائتدی. اطرافیمداكیلار منه یالانچی دئدیكده، خدیجه منه دوْغرو سؤزلو اوْلدوغومو، مقصدیمدن ال چكمه‌مه‌ییمی سؤیله‌دی. اینسانلار مندن قپیك اسیرگه‌دیكده، خدیجه بۆتون ثروتینی منیم ایختییاریما وئردی. دۆنیادا یالنیز قالدیغیمدا خدیجه اصلا منی ترك ائتمه‌دی، بۇنلارین هامیسی‌نین مۆوققتی چتینلیكلر اوْلدوغونو دئدی. باخ، بۇ سببلردن، اوْنون فداكارلیغینا گؤره خدیجه‌نی اۇنوتمورام.

اۇجا الله هر دؤورده اینسانلارا اؤز آرالاریندان سئچدیگی پئیغمبرلر گؤندریب. ایلك پئیغمبر حضرتی آدم، سوْنونجو پئیغمبر ایسه حضرتی محمّددیر. هر ایكی پئیغمبرین آراسیندا چوْخ سایدا ائلچیلر گلیب-كئچیب. اما سوْنونجو ائلچی اؤزوندن اولكیلرله مۆقاییسه‌ده فرقلی خۆصوصیتلره مالیك ایدی. اوْندان اؤنجه‌كی پئیغمبرلر مۆعیین بیر خالقا، میللته، حضرتی محمّد ایسه بۆتون بشره گؤندریلمیشدی. اوْنون پئیغمبرلیگی عۆمومبشری و اۇنیوئرسال ایدی. حضرتی محمّدین گتیردیگی پرینسیپلر اؤز دؤورو ایله یاناشی، اؤزوندن سوْنراكی قییامته قدر داوام ائده‌جك زامانی دا احاطه‌ ائدیردی.

ایسلامدان اول دۆنیانین هئچ بیر طرفینده سعادت و امین-آمانلیق اوْلمادیغی كیمی، خئییر و فضیلتین آدینی آغزینا آلان بئله یوْخ ایدی.یالنیز گۆجو اوْلان حاقلی ایدی. شهرلر داغیدیلیر، یاشاییش یئرلری خارابازارا چئوریلیردی. دۆنیانین هر یئرینده ایغتیشاشلار باش وئریردی. اجتماعی و سییاسی حیات ایفلیج وضعیتده ایدی. هر یئرده ظالیملار ضعیفلری ازیردی. اینسانلار سینفی آیری-سئچكیلییه مروز قالیردی. اینسان بیزنئسی چیچكله‌نیردی، قادین اشیا كیمی بیر الدن باشقا اله اؤتورولوردو. عدالتسیزلیك، ظۆلم هر طرفی بۆروموشدو. دۆنیا بؤیوك بیر بۇرولغاندا ایدی. هئچ كیم هئچ كیمه اعتبار ائتمیردی. هر كس قوْرخو ایچینده یاشاییردی. اینسانلار قان گؤلونده دۆنیالارینی دیَیشیردیلر. بشر اوْنو بۇ چیركابلاردان خلاص ائده‌جك خلاصكارین یوْلونو گؤزله‌ییردی. دۆنیانین هر طرفینده اخلاقسیزلیغین اخلاقین اۆزرینه چؤكدویو بیر دؤورده، رزیللیگین یارادیلانلارین ان مۆكممه‌لی اوْلان اینسانلارین بیر نؤو حیات طرزینه چئوریلدیگی ارفه‌ده، تاریخچیلرین «جاهیلیه دؤورو» آدلاندیردیقلاری بیر زاماندا حضرتی پئیغمبر دۆنیایا گلدی.

حضرتی محمّد (س) بشریتین اۆفوقونه بیر گۆنش كیمی چێخدی. بشری قارانلیقدان نۇرا چێخاردی. هم ده 23 ایل كیمی قێسا واخت عرضینده بۇنلاری اللهین كؤمیی ایله باجاردی. حیاتا كئچیردیگی بؤیوك ایسلام اینقیلابی ایله 13 ایل مككه‌دن، 10 ایل ده مدینه‌دن بۆتون دۆنیایا تؤوهید، ایمان، سئوگی، حؤرمت و عدالت درسی كئچدی. اۆلوو حیسسلری و عۆمومبشری پرینسیپلری تلقین ائتدی. اینسانلارین اۆركلرینده گئرچكلشدیردیگی اینقیلابلا اوْنلارین بئیینلرینده‌كی خۇرافات و مؤوهومات سیستملرینی آلت-اۆست ائده‌رك، یئرینی ایمان و تؤوهیدله پاكلاشدیردی.

اجتماعی حیاتداكی رئاللاشدیردیغی اینقیلابلا نسیل-نجابت، رنگ، دیل، جینس، مقام، وظیفه‌ و یئرلیبازلیق ایمتییازلارینی آرادان قالدیراراق، بۆتون اینانان اینسانلاری قارداش اعلان ائتدی. ضعیفین الیندن تۇتاراق ازنله عینی سویه‌یه یۆكسلتدی. شهوت و ایلنجه آلتی كیمی ایستیفاده ائدیلن قادینی عائله‌ حیاتی‌نین سۇلطانی، جمعیتین اساس عضوونه چئویردی.

اقتصادی ساحه‌ده‌كی ایجرااتلاری ایله اوْغورلوق و فایز كیمی حاقسیز قازانج یوْللارینی امك، سرمایه و قازانج سیستمی ایله عوضله‌دی.

اخلاق ساحه‌سینده‌كی اینقیلابلا قۇمار، ایچكی، پوْزغونچولوق، یالان، قئیبت و ظۆلم كیمی بۆتون ایبتیدای داورانیشلاری قاداغان ائتدی. بۇنلارین یئرینه ایسه آزادلیق و ایففت اۇنیفوْرماسی اوْلان حجابی، سئوگینی، جوْمردلیگی، یاردیملاشماغی، گۆلروزلولویو، شیرین دیللیلیگی، جدیلیگی گتیردی.

حضرتی محمّد (س) اینسانلارا تقدیم ائتدیگی بۆتون بۇ گؤزل خۆصوصیتلری ان مۆكممل شكیلده اؤز حیاتیندا یاشادی. حیات یوْلداشی حضرتی پئیغمبرین اخلاقینی، تربییه‌سینی سوْروشانلارا: «اوْنون اخلاقی قۇران اخلاقی ایدی»، - جاوابینی وئرمیشدی. اوْنو گؤندرن الله دا پئیغمبری‌نین اخلاقلی اوْلدوغونو بیلدیریب: «دوْغرودان دا، سن بؤیوك بیر اخلاق صاحبیسن!» («قلم» سۇره‌سی، 4).

اینسانلار بۇ ایلاهی نۇردان اۇزاقلاشدیقجا اولكی جاهیلیه دؤورونه خاس اوْلان عادت-عنعنه‌لره داها دا یاخینلاشدی. علم و تئخنوْلوْگییانین اینكیشاف ائتمه‌سینه باخمایاراق، تأسفلر اوْلسون كی، بشرین اخلاق باخیمیندان گلدیگی نتیجه اۆركاچان دئییل. هر جۆر ریفاهین یاشاندیغی تئخنوْلوْگییا عصری‌نین اینسانلاری هر شئیدن چوْخ شیكایت ائتدیگی یئنه ده سترئسس، و معنوی بؤحراندیر.

یئنه ده گۆجو اوْلانین حاقلی اوْلدوغو بیر دؤورو یاشاییریق. اینسانا وظیفه‌سینه، پۇلونا، شؤهرتینه، گۆجونه گؤره دیَر وئریلدیگی، اینسان حاقلاری‌نین گۆجلولره شامیل ائدیلدیگی بیر زاماندا حیاتیمیزی یاشاییریق. بس نه ائتمه‌لی؟ اللهین گؤندردیگینه ایكیللی ساریلمالی، اوْنو اؤزوموزه رهبر، پروْژئكتوْر، كوْمپاس قبول ائتمه‌لیگیك.

حضرتی پئیغمبرین بیزه گتیردیگی جاهانشومول مئساژ اوْلان قۇرانی-كریمه نظر سالاندا اللهین بیزه ان گؤزل نۆمونه كیمی حضرتی محمّدی گؤستردیگینی گؤروروك. اۇجا الله دا قۇراندا اینسانلارا حضرتی پئیغمبری مثال چكیر: «حقیقتن، اللهین رسولو اللها، قییامت گۆنونه اۆمید بسله‌ینلر و اللهی چوْخ ذكر ائدنلر اۆچون گؤزل نۆمونه‌دیر!» («احزاب» سۇره‌سی، 21). اللهین رسولو قۇرو نۆمونه دئییل، هر امری یئرینه یئتیریلمه‌لی، حیاتا عكس ائتدیریلمه‌لی بیر رهبردیر. بۇنون اۆچوندور كی، اۇجا الله قۇراندا: «پئیغمبر سیزه نه وئریرسه، اوْنو گؤتورون؛ نَیی قاداغان ائدیرسه، اوْندان ال چكین» («هشر» سۇره‌سی، 7)، «اوْ، كئفی ایسته‌یه‌نی (هاوادان) دانیشمیر. بۇ، آنجاق اللهدان نازیل اوْلان بیر وحیدیر» («نجم» سۇره‌سی، 3-4)، - دئیه، بۇیورور.

بۇنا گؤره ده، اللهین بیزه تقدیم ائتدیگی بۇ بؤیوك شخصیتی، بۇ بؤیوك اینسانی یاخشی تانیمالی و اوْنو باشا دۆشمه‌لی، اؤیرنمه‌لی و اؤیرتمه‌لیگیك. اگر بۇ عصرده اوْنو اؤزوموزه نۆمونه گؤتوره بیلسك، اوْ رهبر مۆطلق بیزی حقیقی قۇرتولوشا چاتدیراجاقدیر.

حضرتی محمّدین گتیردیكلری عۆمومبشری پرینسیپلردیر. بۇ پرینسیپلر هر یئرده، همیشه تطبیق ائدیله‌جك خۆصوصیتلردیر. اللهین رسولو بیر حدیسینده بئله بۇیورور: «حقیقی مۆسلمان الیندن، دیلیندن باشقا مۆسلمانلارین ضرر گؤرمه‌دیگی شخصدیر. حقیقی مۆهاجیر ده اللهین قاداغالاریندان اۇزاقلاشاندیر» (بۇخاری، «ایمان»، 4). حضرتی محمّد بۇ سؤزو ایله بیزه ایدئال، حقیقی مؤمینین نئجه اوْلمالی اوْلدوغونو بیلدیریر. حقیقی مۆسلمان، اعتبار ائدیلن اینساندیر. بۆتون مۆسلمانلارین ذره‌ قدر شۆبهلنمه‌دن گۆونه بیلدیگی بیر شخصدیر. هامی بیلیر كی، همین آدامدان هئچ كیمه ضرر دیَمز. حضرتی پئیغمبرین هر ایفاده‌سینده اوْلدوغو كیمی، بۇ حدیسینده ده ایشلتدیگی هر سؤزو دقتله سئچیب. بۇرادا الدن و دیلدن بحث ائدیر. اینسانین بدن عضولریندن داها چوْخ بۇ ایكی اوْرقانی قئید ائتمه‌سی چوْخ مۆهوم عاملدیر. اینسان باشقاسینا ایكی جۆر ضرر یئتیره بیلر. بۇ یا اۆز-اۆزه، یا دا قییابی، یعنی آرخاسینجا اوْلور. اۆز-اۆزه ضرر وئرمیی ال، آرخادان یئتیریلن زیانی ایسه دیل تمسیل ائدیر. اینسان قارشیسینداكینا یا شخصاً توْخوناراق حۆقوقونو تاپدایار، یا دا آرخاسینجا، اوْنون حاقیندا دانیشاراق، اوْنون حاقیندا بؤهتان آتاراق حاقینی قسب ائدر. حضرتی پئیغمبرین سؤزلریندن ده آیدین اوْلور كی، هر ایكی منفی داورانیش دا مۆسلمان طرفیندن ائدیلمه‌مه‌لیدیر. چۆنكی مۆسلمان هم قارشیسینداكینا، هم ده یانیندا اوْلمایان اینسانلارا قارشی همیشه خوْش نیتله داورانان اینساندیر. اللهین رسولو بۇ قێسا و مظمونلو سؤزونده دیلی الدن اول قئید ائدیب. چۆنكی الله ائدیله‌جك ضرره قارشی طرفین درهال جاواب وئرمه احتیمالی وار. اما هر هانسی شخصین آرخاسینجا ائدیلن قئیبت و یا آتیلان بؤهتان اكثریت اعتباریله جاوابسیز قالیر. دوْلاییسی ایله بۇ جۆر حركت فردلری، جمعیتلری حتی خالقلاری بیر-بیرینه دۆشمن ائده بیلر. دیلله وۇرولان ضررلرین آرادان قالدیریلماسی، الله ائدیلنه نیسبتن داها چتیندیر. بۇنا گؤره ده رسولوللاه (س) دیلی الدن اول قئید ائدیب. همچی‌نین حضرتی پئیغمبرین بۇ حدیسینده مۆسلمانین اللهین یانینداكی دیَرینه و قییمتینه ده توْخونولوب. مۆسلمان اوْلماغین اللهین یانیندا ائله بیر دیَر و قییمتی وار كی، هر بیر مۆسلمان باشقاسینا قارشی همیشه دیلینه و الینه نظارت ائتمیی باجارمالیدیر. اللهین رسولونون قئید ائتدیگی حدیسینی بۇ جۆر قێسا ایضاح ائدندن سوْنرا، چێخاریلان نتیجه‌نی بئله یئكونلاشدیرا بیلریك:

و حقیقی مۆسلمان دۆنیا سۆلهونون ان اعتبارلی نۇماینده‌سیدیر.

و اوْ، هئچ كیمه ضرر یئتیرمز، عكسینه هر یئرده امین-آمانلیغین تمسیلچیسی كیمی تانینار.

باشقا بیر حدیسده حضرتی پئیغمبر اینانان اینسانی بئله تصویر ائدیر: «سیزدن بیری اؤزو اۆچون آرزولادیغینی (دین) قارداشی اۆچون ده ایسته‌مسه (كامیل) ایمان گتیرمیش ساییلماز» (بۇخاری، «ایمان»، 9؛ مۆسلیم، «ایمان»، 71، 72؛ تیرمیزی، «قییامت»، 59)، «بیر-بیرینی سئومكده، بیر-بیرینه مرحمت گؤسترمكده، بیر-بیرینه شفقت ائتمكده مؤمینلرین مثالی بیر بدن كیمیدیر. همین بدنین بیر عضوو ناراحات اوْلسا، دیگر عضولر ده هرارتلنه‌رك اوْنونلا بیرلیكده یۇخوسوز قالارلار» (بۇخاری، «ادب»، 27؛ مۆسلیم، «بیرر»، 66). الله رسولو مۆسلمانلاری بۇ حدیسینده بیر و برابر اوْلمالارینی چوْخ گؤزل مثاللا ایضاح ائدیب. مؤمینلرین هر بیری عینی بدنین اوْرقانلاری كیمیدیر. بدنده بیر اوْرقان، مثلا، بارماق آغریسا، بدن باشدان آیاغا ناراحات اوْلار، یۇخوسوز قالار، عینی ایله مؤمین ده جمعیتده‌كی پروْسئسلره قارشی ائتیناسیز یاناشا بیلمز. مۆسلمان جمعیته شفقت و مرحمت حیسسلری ایله باغلیدیر. بۇنلار اینسانلیغیمیز، خۆصوصیله ده ایمانیمیزا اۇیغون اوْلاراق هر مؤمینده اوْلمالی اوْلان حیسسلردیر. دوْلاییسی ایله جمعیتده‌كی بیر قارداشیمیزین باشینا گلن هر هانسی حادثه‌دن تأثیرله‌نیب اوْنا هر جۆر كؤمكلیگی گؤسترمه‌لیگیك.

الله رسولونون بیزه میراث قوْیدوغو پرینسیپلردن بیری ده بۇ حدیسده بیلدیردیگی عامللردیر: «بئش شئی گلمه‌میشدن اول بئش شئیین دیَرینی یاخشی بیلین! اؤلوم گلمه‌میشدن حیاتین، خسته‌لیك گلمه‌میشدن ساغلاملیغین، مشغولیت گلمه‌میشدن بوْش واختین، یاشلیلیق گلمه‌میشدن جاوانلیغین، كاسیبلیق گلمه‌میشدن زنگینلیگین قییمتینی بیلین».

بۇرادا قێسا شكیلده حضرتی محمّدین بشره میراث قوْیدوغو و دیَرینی قییامته كیمی ایتیرمه‌یه‌جك اساسلاردان و پرینسیپلردن بیر-ایكیسینی قئید ائتمه‌یه چالیشدیق. عجبا، بۇ قئید ائتدیگیمیز پرینسیپلردن هانسینی گۆنوموزه شامیل ائتمك اوْلماز، هانسی بۇ دؤورده اعتبارلی ساییلمیر؟

ایچینده یاشادیغی سێخینتیلی بۇرولغاندان قۇرتولوب، آزادلیق، سۆله، امین-آمانلیق و سئوگی دۆنیاسیندا یاشاماق هوسی ایله آختاریش ایچینده اوْلان مۆعاصیر تئخنوْلوْگییا عصری‌نین اینسانی، حضرتی محمّدی (س) و اوْنون بشر اۆچون گتیردیگی جاهانشومول مئساژ اوْلان قۇرانی تكرار كشف ائتمك یوْلوندا آددیملامالیدیر كی، خلاص اوْلسون.

اینسانلار حضرتی محمّدی و اوْنون اللهدان گتیردیگی جاهانشومول پرینسیپلری ائهتیوا ائدن قۇرانی حیاتلاری‌نین آمالینا چئویردیگی گۆن حسرتینده اوْلدوغو امین-آمانلیق شرایطینی، معنوی راحتلیغی الده ائده‌جكدیر. چۆنكی قۇران و حضرتی محمّد (س) آنجاق و آنجاق اینسانلارین سعادتی، خوْشبختلیگی اۆچون گؤندریلیب.

انس ابن مالیك (ر.آ.): "رسولوللاه (س.ه.و.) اۇشاقلارا قارشی اینسانلارین ان شفقتلیسی ایدی" - دئییر. عبدالله ابن عؤمر (ر.آ.) رسولوللاهین نوه‌لری حسن و حسین اۆچون "دۆنیاداكی ایكی ریحانیم منیم" دئدیگینی؛ انس ابن مالیك (ر.آ.) ده رسولوللاهین اوْنلاری قوْخولاییب باغرینا باسدیغینی و دۇعا ائتدیگینی بیلدیریر. اۇسامه ابن زئید (ر.آ.) ایسه "رسولوللاه منی بیر دیزی اۆستونه، حسن ابن الینی ده اوْ بیری دیزی اۆستونده اوْتوردار، سوْنرا ایكیمیزی بیردن باغرینا باسار و "ائی رببیم، بۇنلارا رحم ائت، من بۇنلارا قارشی چوْخ مرحمتلییم"، - بۇیوردوغونو دئیه‌رك، رسولوللاهین سئوگیسی‌نین یالنیز اؤز نوه‌لرینه قارشی اوْلمادیغینی بیلدیریر.

"كیچیكلریمیزه قارشی شفقت گؤسترمه‌ین بیزدن دئییلدیر" (ابو داوود، ادب، 58) - بۇیوران سئویملی پئیغمبریمیز

قێز-اوْغلان فرقی قوْیمادان اۇشاقلارا اوْلان سئوگی و شفقتینی مۆختلیف جۆر، هر بیر وضعیتده ان اینجه طرزده گؤسترمیشدیر. آتا-آنالاری و بؤیوكلری ده هر زامان اۇشاقلارا قارشی آنلاییشلی اوْلماغا چاغیرمیش و تشویق ائتمیشدیر.

سهابه‌لرین بیلدیردیگینه گؤره، رسولوللاه (س.ه.و.) اۇشاقلاری قۇجاقلایار، اۇیغون گؤردویو یئرلریندن اؤپر، میندیگی حئیوانین تركینه گؤتورر، سلام وئرر، حال-احوال تۇتار، خستلندیكلری زامان اوْنلاری زیارت ائدر، زارافاتلاشار، اوْنلاری ایلندیرر، چیگینلرینه و بئلینه اوْتوردار، اصلا اوْنلاری دانلامازدی. حتی عزیزله‌یه‌رك قۇجاغینا آلدیغی زامان، پالتارینی ایسلاتسایدیلار بئله عصبیلشمز، باشقالاری‌نین دا بۇنا مۆداخیله ائتمه‌سینه ایزن وئرمزدی.

سهابه‌لرین بۇ مسئله‌ ایله باغلی مۆشاهیده‌لریندن بعضیلری بۇنلاردیر:

یۇسوف ابن عبدالله ابن سلام بئله نقل ائدیر: "رسولوللاه (س.ه.و.) منی "یۇسوف" دئیه آدلاندیردی، قۇجاغینا گؤتوردو و باشیمی سێغاللادی". عبدالله ابن بۇسر رسولوللاها (س.ه.و.) یئمك ایكرام ائتدیكلرینی، یئمكدن سوْنرا عادتی عۆذره همین ائوین اینسانلارینا دۇعا ائتدیگینی، داها سوْنرا دا باشینی سێغاللایاراق؛ "بۇ اۇشاق بیر عصر یاشایاجاق" دئدیگینی بیلدیریر.

عبدالله ابن جافر (ر.آ.): "رسولوللاه (س.ه.و.) صفردن قاییداركن من حسن و حسین ایله اوْنو قارشیلاماغا چێخاردیق. اوْ دا ایره‌لیده گلنی قۇجاغینا گؤتورور، ایكیمیزی ده آرخاسینا میندیریر، مدینه‌یه قدر ائله گتیریردی" - دئییر.

انس ابن مالیك (ر.آ.) رسولوللاهین (س.ه.و.) اۇشاقلارا "اس-سلمو آلئیكوم، یا سێبیان - یعنی، سلام اوْلسون سیزه، ائی اۇشاقلار" دئیه سلام وئردیگینی؛ چوْخ سئودیگی كیچیك قۇشو اؤلموش اوْ بیری قارداشینا ایسه "ائی عبا اۇمئیر، كیچیك قۇشون نئجه اوْلدو؟" - دئیه حال-احوال تۇتدوغونو، اوْنو میوس گؤردویو زامان دا تسللی وئردیگینی نقل ائدیر.

محمود ابن ربی اؤزونون بئش یاشیندا اوْلدوغو زامان حضرتی پئیغمبرین بیر وئدره‌دن آغزینا سۇ آلاراق اۆستونه پۆسكورتدویونو دئییر. بۇ، رسولوللاهین اۇشاقلارلا زارافاتلاشماسی‌نین بیر اؤرنییدیر. یالا ابن مۇرره‌نین ده نقل ائتدیگینه گؤره، رسولوللاه دعوت ائدیلن بیر یئره گئتدیگی زامان اۇشاقلارلا اوْینایان نوه‌سی حسینی ده اؤزو ایله آپارماق ایسته‌ییردی، لاكین حسین باباسینی گؤرن كیمی قاچماغا باشلاییر، رسولوللاه دا اۇشاق كیمی اوْنون آرخاسینجا ساغا-سوْلا قاچیردی (ابن ماجه، "مۇقددیمه"، 11).

ابو هۇرئیره‌نین (ر.آ.) نقل ائتدیگینه گؤره، آقابه ابن هابیس نوه‌لریندن بیرینی اؤپن حضرتی پئیغمبره: "منیم اوْن اؤولادیم وار، هله هئچ بیرینی اؤپمه‌میشم" - دئدی. رسولوللاه (س.ه.و.) دا اوْنا: "مرحمت گؤسترمه‌ینه مرحمت ائدیلمز!" -دئمیشدیر. عینی حال ایله قارشیلاشان مدینه‌لی بیر شخص رسولوللاها: "منیم بیر اوْغلوم وار، حددی بۆلوغا چاتیب، من ایسه اوْنو هله بیر دفعه‌ ده اؤپمه‌میشم" - دئدیگی زامان رسولوللاه (س.ه.و.) بئله جاواب وئردی: "اگر الله اوْ مرحمتی سنین قلبیندن سیلمیشسه، من نه ائده بیله‌رم؟"

بۇندان باشقا، حضرتی پئیغمبر اۇشاقلارینا دقت گؤسترن آتا-آنالاری دا مدح ائتمیش و قییمتلندیرمیشدیر.

مدینه‌یه گئجه دۆشموش، قارانلیق هر طرفی اؤرتموش، لاكین رسولوللاهین (س.ه.و.) هر طرفی نامازلا ایشیقلیدیر، اوْ، اللهی خاتیرلاییر، گئجه‌نی تهججودله كئچیریر، گؤیلرین و یئرین رببینه اۆز تۇتور، بۆتون ایشلرین آچاری الینده اوْلانا دۇعا ائدیر. بۇنو یئرینه یئتیرركن ده اوْنو یوْخدان یارادانین امرینه تابع اوْلور: "ائی (لیباسینا) بۆرونموش پئیغمبر! گئجه - آز بیر حیصه‌سی استثنا اوْلماقلا - قالخیب ناماز قێل! گئجه‌نین یاریسینا قدر، یاخود بیر قدر اوْندان آز و یا بیر قدر اوْندان چوْخ! هم ده آراملا، آغیر-آغیر قۇران اوْخو!" ("مۇززممیل" سۇره‌سی،1-4).

ابو هۇرئیره‌نین -رادییاللاهو آنه- بئله دئدیگی روایت ائدیلیر: "رسولوللاه (س.ه.و.) آیاقلاری شیشنه قدر ناماز قێلیردی.

اوْنا: "ائی اللهین رسولو، الله سنین بۆتون كئچمیش و گله‌جك گۆناهلارینی باغیشلادیغی حالدا نه اۆچون بئله ائدیرسن"، - دئیه سۇال وئردیكده، اوْ، "من شۆكور ائدن بیر قۇل اوْلماییممی؟"، - دئیه جاواب وئردی" (ابن ماجه).

ال-اسود ابن یزیدین بئله دئدیگی روایت ائدیلیر: "آیشه‌یه -رادییاللاهو آنهه- پئیغمبرین (س.ه.و.) گئجه ناماز قێلماسینا عاید بیر سۇال وئردیم. اوْ، بئله دئدی: "اوْ، گئجه‌نین ایلك ساعتلاریندا یاتار، سوْنرا قالخاردی. آزانی ائشیدن كیمی قالخیردی. جۆنوب اوْلوردوسا، دۇروب اۆزرینه سۇ تؤكوب قۆسل آلار و نامازا دۇراردی"" (بۇخاری).

رسولوللاهین (س.ه.و.) گئجه نامازیندا حئیرتامیز جهتلری وار ایدی. بیز همین نامازین اۇزون قێلینماسی حاقیندا یاخشی دۆشونمه‌لی و اوْ طرزده ناماز قێلماغی اؤزوموزه نۆمونه اوْلاراق قبول ائتمه‌لیگیك.

ابو عبدالله هۆزئیفه ابن ال-یمانین -رادییاللاهو آنه- بئله دئدیگی روایت ائدیلمیشدیر: "بیر گئجه پئیغمبرله -سللاللاهو آلئیهی و سللم- بیرلیكده ناماز قێلدیم. "بقره" سۇره‌سینی اوْخوماغا باشلادی. اؤز-اؤزومه دئدیم كی، یۆز آیه اوْخودوقدان سوْنرا رۆكویا گئدر، لاكین داوام ائتدی. دئدیم، بیر رۆكتده بۆتون سۇره‌نی اوْخویار، یئنه داوام ائتدی. "آلی-عمران" سۇره‌سینه باشلادی، اوْنو دا آخیرا قدر اوْخودو. بۇ سۇره‌نی بیتیردیكدن سوْنرا رۆكویا گئدر دئدیم، سوْنرا "نیسا" سۇره‌سینه باشلاییب اوْنو دا آخیرا قدر اوْخودو. اوْ، آغیر-آغیر و سؤزلری آیدین تلفّوظ ائده‌رك اوْخویوردو. تسبیح ائهتیوا ائدن بیر آیه اوْخودوغو زامان تسبیح گتیریر، دۇعا ائهتیوا ائدن آیه اوْخودوقدا دۇعا ائدیر، اللها سێغینماغی ائهتیوا ائدن آیه اوْخودوغو زامان ایسه اللها سێغینیردی. سوْنرا رۆكویا گئتدی، رۆكودا "سۇبهانه راببییل آزیم"، - دئمه‌یه باشلادی. رۆكوسو قییاما یاخین اوْلدو. سوْنرا "سمیاللاهو لیمن حامیده راببنه لكل هامد" دئدی. و بۇرادا رۆكویا یاخین بیر مدتده دایاندی، سوْنرا سجده‌یه گئدیب "سۇبهانه راببییل آله" دئدی. سجده‌سی ده (اۇزونلوق اعتباریله) قییاما یاخین ایدی" (مۆسلیم).

اوْسمان نۇری توْپباش

حضرتی پئیغمبر جهالت ایچینده قالمیش عربلرین اعتیمادینی اوْ درجه‌ده قازانمیشدی كی، آمانسیز دۆشمنی اوْلان ابو جهل دخی گۆنون بیرینده اوْنا دئمیشدیر:

– یا محمّد، من سنه “یالانچیسان” دئیه بیلمه‌رم، فقط بۇ گتیردیگین دعوتینی ایستمیرم!..

ان قددار دۆشمنلری ده بئله‌جه اوْنا اینانیر، گتیردیگی دینین حاق اوْلدوغونا شۆبهه ائتمیردیلر؛ ساده‌جه صیرف نفسانیتلری باخیمیندان ایناد گؤستریردیلر.

آیه‌ده اوْنون دعوتینی رد ائدنلرین بۇ آجیناجاقلی حالینا چوْخ گؤزل آیدینلیق گتیریلیر:

“وْنلارین سؤیله‌دیكلری‌نین، حقیقتن، سنی اینجیتمكده اوْلدوغونو بیلیریك. اصلینده، اوْنلار سنی یالانلامیرلار. فقط اوْ ظالیملار، آچیق-آشكار شكیلده اللهین (گؤندردیگی) آیه‌لری اینكار ائدیرلر” («انام» سۇره‌سی، 33).

628-جی ایلده پئرسلری (فارسلاری) مغلوب ائدن بیزانس ایمپئراتوْرو هئراكل مۆزففر قۆرورلا سۇرییادا اوْلدوغو زامان حضرتی پئیغمبرین (س) اوْنو ایسلاما دعوت ائدن مكتوبونو آلیر. ظفر پاریلتیلاری گؤزونو قاماشدیرمیش ایمپئراتوْر بۇ دعوته عصبیلشمیر، عكسینه، یئنی دینین نه اوْلدوغونو اؤیرنمك اۆچون پئیغمبرین همشریلریندن یانینا اینسانلار گتیریلمه‌سینی امر ائدیر. حضرتی پئیغمبرین (س) ان قددار دۆشمنی ابو سۆفیان دا بۇ زامان سۇرییایا تیجارته گلن مككه‌لیلرین آراسیندا ایدی. هیجرتین 6-جێ ایلی ایدی. بۇ زامان حضرتی پئیغمبرله قۇرئیش سۆله حالیندا ایدی.

مككه‌لی تاجیرلر هئراكلین آداملارینا هوسله قوْشولوب سارایا گئتدیلر. ایمپئراتوْر و آداملاری ایلیادا (بئیتول-مۆقدس) اوْنلاری گؤزله‌ییردیلر. احاطه‌سینده رۇمون آغساققاللاری دا اوْلان بیر مجلیسده هئراكل مككه‌لی تاجیرلری قبول ائتدی. بیر ترجومان چاغیرتدیردی. ترجومچی ایمپئراتوْرون سوْرغوسونو اوْنلارا چاتدیردی:

– “پئیغمبه‌رم” دئین اوْ ذاتا نسب جهتدن ان یاخین اوْلانینیز هانسینیزدیر؟

ابو سۆفیان:

– ان یاخینی منم! – دئدی.

هئراكل:

– اوْنو و یوْلداشلارینی یانیما گتیرین! من آنجاق اوْنونلا دانیشاجاغام، اما یوْلداشلاری یانیندا ایشتیراك ائتسینلر.

سوْنرا ترجومچییه دئدی:

– بۇنلارا سؤیله: اوْ شخصین باره‌سینده ابو سۆفیاندان بعضی شئیلر سوْروشاجاغام، هانسی نؤقطه‌ده یالان دئسه، درهال اعتراضلارینی بیلدیرسینلر.

ابو سۆفیان سوْنرالار كراللا آرالاریندا اوْلان سوْرغو و جاوابلاندیرمالاری بۇ شكیلده نقل ائتمیشدیر:

– ایچینیزده اوْنون نسبی نئجه‌دیر؟ – دئیه ایمپئراتوْر سوْروشور.

ابو سۆفیان:

– چوْخ بؤیوكدور!

– اجدادی ایچینده هئچ ملیك اوْلان اوْلموشدومو؟

– خئیر!

– سیزلردن هر هانسی بیرینیزین اوْندان اول پئیغمبرلیك ادعانیز واردیمی؟

– یوْخدو!

– اوْنا تابع اوْلانلار خالقین قاباقجیل كۆتله‌سیمی، یوْخسا آشاغی طبقه‌نین آداملاریدیر؟

– آشاغی طبقه‌نین اینسانلاری.

– اوْنا تابع اوْلانلارین سایی گئتدیكجه آرتیر، یوْخسا آزالیر؟

– آرتیر!

– اوْنا تابع اوْلوب دینینی قبول ائدن، لاكین سوْنرادان بَینمه‌ییب دؤننلر وارمی؟

– اصلا!

– بۇ دیَرلندیرمه‌نیزدن اول اوْنو هئچ یالانچیلیقدا اتهام ائتمیشدینیزمی؟

– خئیر!

– سؤزونه خیلاف اوْلدوغونو هئچ ائشیتدینیزمی؟

– خئیر! وئردیگی سؤزو تۇتار! آنجاق بیز ایندی اوْنونلا بیر مدتلیك آنلاشمیشیق. بۇ مدت ایچریسینده نه ائده‌جه‌یینی بری باشدان بیلمیریك. (ابو سۆفیان حضرتی پئیغمبره بۇندان باشقا اعتیمادسیزلیق گؤستره بیلمه‌یه‌جه‌یینی اوْرتایا قوْیدو).

– اوْنونلا هئچ ساواشدینیزمی؟

– بلی!

– بۇ ساواشلار نئجه نتیجلندی؟

– بضا اوْ بیزی مغلوب ائدیر. بضا ده بیز اوْنو.

– یاخشی، سیزه نه كیمی امرلر وئریر؟

بیزه: “یالنیز اللها (ج.ج.) عبادت ائدین، هئچ بیر شئیی اوْنا شریك قوْشمایین! آتالارینیزین عبادت ائتدیكلری بۆتلری ترك ائدین!” - دئییر. بیزه نامازی، دوْغرولوغو، ایففتی و ناموسلو اوْلماغی و قوْهوم-اقربایا باش چكمه‌ییمیزی امر ائدیر.

سوْنرالار ابو سۆفیان قئید ائدیردی كی: واللاه، شاهیدلریمین اوْردا-بۇردا یالان سؤیله‌دیگیمی یایمایاجاقلارینا امین اوْلسایدیم، اوْنون حاقیندا یالان دانیشاردیم.

بۇ سوْرغو-سۇالدان سوْنرا هئراكل ترجومچییه دئییر:

– اوْنا سؤیله: اوْنون نسبینی سوْروشدوم، آرانیزدا سوْیونون چوْخ الا اوْلدوغونو سؤیله‌دین. پئیغمبرلر ده قؤوملری‌نین سوْیلولاری ایچیندن سئچیلیب گؤندریلیر.

ایچینیزده اوْندان اول بۇ ادعادا اوْلان باشقا بیری واردیرمی، دئدیم. خئیر! – دئدین. اوْندان اول بیری خاطیره گلسیدی، فیكیرلشردیم كی، تبلیغلرینی اوْندان نۆمونه گؤتوره‌رك حاضیر گؤتورور.

اجدادی ایچریسینده هئچ ملیك واردیرمی؟ – دئیه سوْروشدوم. یوْخدور! – دئدین. اگر اجدادیندان ملیك اوْلان بیریسی اوْلسایدی، آتاسی‌نین مۆلكونو گئری آلماغا چالیشدیغینی دۆشونردیم.

بۇ ادعایا دۆشمزدن اول اوْنون یالان دانیشدیغینی گؤردونوزمو، دئیه سوْروشدوم. اوْنا دا “خئیر!” دئدین. من بیلیرم كی، اینسانلارا قارشی یالان سؤیله‌مه‌ین بیر آدام الله (ج.ج.) حاقیندا دا یالان سؤیله‌مز!

اوْ بیری سۇاللارین جاوابلاری دا منه چوْخ مطلبلردن خبر وئردی: همیشه پئیغمبرلره اولجه تابع اوْلانلار آشاغی طبقه‌نین اینسانلاری اوْلور... حاق دینلرین بیر خۆصوصیتی ده تبلیغ كمالا چاتانا قدر طرفدارلاری‌نین آرتماسیدیر. دئدی كی، اوْنون دینینی بَیننلر سوْنرادان پئشمان اوْلوب، یوْلوندان دؤنمز!.. ایمان سایه‌سینده اینسان اوْغلو ایدئالیندان دؤنمور... پئیغمبرلر، سؤیله‌دیگی كیمی، سؤزلریندن دؤنمه‌ین اینسانلاردیر... بۇ و داها سوْنرا سؤیله‌دیكلری دوْغرودورسا، همین شخص، باخ، ایندی من آیاغیمی باسدیغیم یئرلره تئزلیكله حاكم اوْلاجاقدیر. من بۇ پئیغمبرین ظۆحور ائده‌جه‌یینی بیلیردیم، فقط سیزدن اوْلاجاغینی تخمین ائتمزدیم. اوْنون یانینا گئده بیلسیدیم، اوْنونلا گؤروشه بیلمك اۆچون هر جۆر زحمته قاتلاناردیم. یانیندا اوْلسایدیم، آیاقلارینی یۇیاردیم!..

اوْندان سوْنرا هئراكل دیخیئ واسطه‌سی ایله بسرا امیرینه گؤندریلن و اؤزونه چاتاسی مكتوبو ایسته‌دی.

مكتوبدا بۇنلار یازیلمیشدی:

“بیسمیللاهیر رحمانیر راهیم!

“اللاهین قۇلو و رسولو محمّددن روْمالیلارین بؤیویو هئراكله. هیدایته تابع اوْلانلارا سلام اوْلسون! من سنی ایسلاما دعوت ائدیرم. ایسلاما داخیل اوْل كی، امین-آمانلیق تاپاسان! الله دا بۇنون عوضینده اجرینی ایكیقات وئرسین! اگر قبول ائتمه‌سن، رعیتین اوْلان اكینچیلرین گۆناهی سنین بوْیونا!”

ائی كیتاب اهلی! سیزینله بیزیم آرامیزدا مشترك اوْلان بیر سؤزه گلین! اللهدان باشقاسینا سجده ائتمه‌یك! اوْنا شریك قوْشمایاق! اللهی گؤرمه‌یه‌رك بیر-بیریمیزی ایلاهلاشدیرمایاق. اگر اوْنلار یئنه ده اۆز چئویررلرسه، اوْ زامان “شاهید اوْلون كی، بیز مۆسلمانلاردانیق” دئیین” («آلی-عمران» سۇره‌سی، 64).

روْما ایمپئراتوْرو هئراكلین ایسلام دینی باره‌ده اؤیرندیكلریندن ریققتلنه‌رك اینصافلی داورانیشی، زننیمیزجه، صیرف اؤز فضیلتیندن قایناقلانمامیشدیر.

بۆتونلوكله حاقین گؤندردیگی بیر دین اوْلاراق و طبیعتی اعتباریله وحدانیت (تكاللاهلیق) اساسلارینا دایانان بیر اینانج سیستمینه صاحب اوْلان خریستینالیقداكی پوْزولما اوْ زامانلاردا تزه‌جه باشلامیشدی. تقریباً ایكی یۆز ایل سۆرن و تاریخده “یكوْنالار قوْوغاسی” آدلانان مۆناقیشه‌لر نهایته چاتمیش و كیلسه‌لر رسم و هئیكللرله دوْلموشدو. خریستیانلیق وحدانیتدن اۇزاقلاشدیریلاراق تسلیس دئییلن اۆچلو تانری سیستمینه قئید-شرطسیز رام اوْلموش و بیر حاق دینی بئله‌جه اصلیندن اۇزاق دۆشموشدو. حاق دینینین یئنیلشمه‌سی اینسانلیق اۆچون یئنیدن سعادت یوْلو آچاردی. ایسلام بئله بیر شرایطده گؤندریلدی. بۇ وضعیتده هله اسكی وحدانیت اینانجینی مۆحافیظه‌ ائدنلرین مؤوجودلوغو دا تاریخی بیر گئرچكدیر. نئجه كی، مۆشریكلرین سوْنسوز تضییقلرینه دؤزمه‌یه‌رك هبشیستانا هیجرت ائتمیش سهابه‌لرین اوْرادا دؤولت ریسی صیفتی ایله صؤحبته گیریشدیكلری كرال نجاشی ده بئله اینصافلی داورانیش نۆماییش ائتدیرمیش، حتی الینده‌كی اساسی ایله یئره بیر خطت چكرك دئمیشدیر:

– بۇ، سیزین آنلاتدیقلارینیزلا منیم اینانجیم آراسیندا بۇ خطت قدر فرق یوْخدور.

چۆنكی كرال دا خریستیانلیغین وحدانیت اینانجینی مۆحافیظه‌ ائدن “ارییوْس” مذهبینه منسوبدو.

هئراكلین ده بئله بیر اینانج داشیدیغی احتیمال اوْلونور. آنجاق ایسلاما ایمان گتیردیگینه دایر الیمیزده تاریخی بیر سند و یا دلیل یوْخدور. بۇ بیر گئرچكدیر كی، ایمان بیر قیسمت مسئله‌سیدیر، باشقا سؤزله، بیر فۆرصتین اثریدیر.

دیگر طرفدن، هئراكلا باغلی اوْلان بۇ مسئله‌ گؤستریر كی، رسولوللاهین (س) پئیغمبرلیگینی تسدیق ائتمه‌ینلر بئله اوْنون دۆروستلویونو و یئتكین شخصیتینی تسدیق ائدیردیلر. پئیغمبر (س) مدینه‌یه هیجرت ائتدیگی زامان یانیندا مۆشریكلرین بعضی امانتلری واردی: اوْنلاری صاحبلرینه تسلیم ائتمه‌سی اۆچون حضرتی الینی مككه‌ده قوْیموش، اوْنو اؤزونون وكیلی كیمی وظیفه‌لندیرمیشدی.

رببیمیز، بیزی اوْنون محبتینه لاییق بیر اۆممت ائله‌سین! چۆنكی، اوْ گئتدیكجه گئنیشلنن بیر مرحمت و شفقت نۆمونه‌سی ایدی!..