اللهلا گؤروش 1-اینسان: اللهیم، سنی نئجه گؤروم؟ الله: گؤزلر منی گؤرمز، من گؤزلری گؤرهرم. 2-اینسان: اللهیم، حیات نه دیر؟ الله: حیات سنین منه اولان باغلیلیغین، منی اؤزونده یاشاتماغیندیر. 3-اینسان: اللهیم، نور نه دیر؟ الله: نور منم. 4-اینسان: اللهیم، سن هاراداسان؟ الله: منیم مكانیم یوخدور، من سنه شاه داماریندان دا یاخینام. 5-اینسان: اللهیم، سنی نئجه تانییاق؟ الله: اطرافینا نظر سال، من هر یئردهیم. 6-اینسان: ثاواب و گوناه نه دیر؟ الله: ثاواب سنی منه یاخینلاشدیران، گوناه سنی مندن اوزاق سالان عمللریندیر. 7-اینسان: اللهیم، سنین راضیلیغینی نئجه قازاناق؟ الله: منی - منه خاطیر چاغیر، منه - منه خاطیر عبادت ائت. 8-اینسان: جنّت و جهنّم نه دیر؟ الله: جنّت مؤمینلرین حسرتینده اولان، جهنّم ایسه گوناهكارلارین عمللری ایله قازاندیقلاری مكاندیر.
اللهیم! قانادی قیریق بیر قوش كیمییم. اوچسام اوچا، قاچسام قاچا بیلمیرم. یاریمچیق قالمیش یوخو كیمییم. یاردان دا، سردن ده كئچه بیلمیرم. او سونسوز سئوگی سئلینه بیزی ده قات: سئو بیزی! سن سئونده سئودیررسن: سئودیر بیزی! سئودیگینی جنّتینله سئویندیررسن: سئویندیر بیزی! ماددهدكی هر آتومون تسبیح ائتدیگی سنسن! نفس آلان هر جانلینین ذكر ائتدیگی سنسن. عاغیل امانت ائتدیگین هر وارلیغین عقل ائتدیگی سن دویان و دویدوران هر دویغونون حیسس ائتدیگی سنسن. قدیر-قییمت بیلنلرین شوكر ائتدیگی سنسن، وارلیغی نعمت بیلنلرین حمد ائتدیگی سنسن
من شیطانام!!! من اؤزومو سیزدن اوستون ساییرام. چونكی سیزه تأثیر ائده بیلیرم. اؤزومو قالیب سانیرام. قلبه منیمدیر. هر بیرینیزده آز دا اولسا وارام. منی لعنتلهییرسینیز، آمما اوندان سیزه ده پای دوشور. چونكی من سیزم! اولمادیغیم قلب یوخدور! منی قووماغا هئچ بیرینیزین گوجو چاتمادی... اللها اطاعته گئجیكدینیز، آدینا تنبللیك دئدینیز. منی تانیمادینیز- سئویندیم... بعضینیز منه تاپیندی- قوررهلندیم... هر گون ان آزیندان بیر دفعه منیم گؤستردیگیم یولدان كئچدینیز- فرحلندیم... اوجالیب اللها دئدیم: "یاراتدیغین ان كامیل وارلیق منه اودوزور" جاواب گلمهدی. بیلیرم "سن جهنمده یاناجاقسان" ائشیدهجیدیم. آمما سئوینمه، ائی اینسان. من تك اولمایاجاغام. من یاناندا سن ده بیر كونجده ویجدانینین سسینده بوغولاجاقسان! سن ده اودون ایچینده اولاجاقسان! دوشونمه كی، عیبی یوخ. اورداكی عذابلار بیتمزدیر، داها آغریلیدیر. من شیطانام. لعنتلهیین منی! آمما ایچینیزدن چیخاریب آتا بیلمزسینیز. هئچ واخت اولماییب كی، من اولمادان هانسیسا جمعیت قورولسون. ایستهدینیز. ایستهیینیز عمللرینیزله اویوشمادی. منسیز جمعیتلری كاغیذ اوزرینده یاراتدینیز، اوردا دا قالدی. من شیطانام. سن اینسانسان. آدیم بللیدیر، معلومام. آمما سنین ایچینده منی هئچ كیم تانیمیر. هئچ سن ده تانیمیرسان. بعضیلرینیز یوخسوللارا ظلم ائدیب حاقلارینی آلدینیز. دؤولت، ایمپئرییا آدلی اویونجاقلار قوردونوز. رهبر سئچدینیز. آمما منی ده اونوتمادینیز. رهبرینیزین قلبینده ده یئر توتدوم. منه مقاومت گؤسترمهدی هئچ. قانینیزی، جانینیزی، مالینیزی الینیزدن آلدی. سسینیزی ده چیخارتمادینیز. چونكی ناحاققی سیزه حاق كیمی تانیتدیردیم. گؤزونوزو توتدوم. دولاییسییلا رهبرینیز من اولدوم. من شیطانام. منی هئچ كس سئومیر! سیز جوت اولاندا یولدان چیخارماق آساندیر سیزی! بیرینیزین قلبینده وارامسا، او بیرینیزین ده گؤزلرینده وارام. باخدیغینیز اونون دئییل منیم گؤزلریمدی. سئوگی دئدینیز آدینا- آمما چوخوندا من واردیم. دوستونوزون فیكیرلرینه گیردیم. اونو سن باشقا گؤزلرله گؤردون. سنه دوست یوخ، اؤزومو- شیطانی قازاندیردیم. سن دوستونو یوخ منی سئودین. آمما هله ده خبرین یوخدور. چونكی من شیطانام. منی هئچ كیم تانیمیر. دیلینیزی من ایداره ائتدیم. آجیلادینیز سئودیكلكرینیزی. ائلئ سؤزلر دئدیرتدیم كی، اوچوروملار قدر اوزاقلاشدینیز بیر بیرینیزدن. ائله حركتلر ائلتدیردیم كی، ایندی اوتانیرسینیز. اوتان، ائی اینسان! اؤزوندن اوتان! منیم گوناهیم یوخدور كی... وظیفهم، مقصدیم بودور. چونكی من سنین هر گون لعنت اوخودوغون شیطانام! اؤولادلارینیزا یاخینلاشدیم. "آتا-آنان سنی سئومیر" دئدیم. ایناندی. سیزه نیفرت بسلهدی. الینه دوشن ایلك ایمكاندا قاچدی سیزدن. والیدئینلرینیزه یاخینلاشدیم. "اؤولادلارینیز سیزدن آیریلارسا بدبخت اولاجاق". آتا-آنا اورگی دؤزمهدی. سیزی بوخوولاماغا چالیشدیلار. سیز ده نیفرت بسلهدینیز... سئوگیلیلره یاخینلاشماغا احتیاج گؤرمهدیم. سئوگی ده منیم اویونومدور. اؤزونوزو بئله اونودوبسونوز!. وارلی اینسانلارا " اونلار سیزین گئتدیگینیز یوللارلا گئتمهیه لاییق دئییللر، اونلار آجدیرلار". اؤزلری اوچون آیری یول سئچدیلر. آجلارا "الله سیزی سئومیر، سئوسیدی...". ناماز قیلماغی دایاندیردیلار. اللها آسی اولدولار. گنجلره "سیزه قولاق آسمیرلار. اؤلدورون، زورلایین، اویون". آخماقلار، بعضیلری درحال ایناندیلار. گوجوم چاتمایانلاری قلبلرینده اولدوغوم رهبرلرینیز ازدیلر... من شیطانام. دوستلاری، سئوگیلری، دؤولتلری، جمعیتلری قورآن دا منم، داغیدان دا... من شیطانام. جوت اولاندا سیزه قالیب گلمك داها آساندیر. چونكی شهوت حیسسینیزه حاكمم... من شیطانام. تك اینسانلار منه چتین مغلوب اولورلار. چونكی هئچ كیمه یولوخمورلار... من شیطانام. شهیدلره، عجلی ایله اؤلنلره حئیفسلهنیرم. منیم اؤز اؤلوم پلانیم وار- اینتیهار... بضا دوز گؤزومون ایچینه باخیرسینیز. بیلیرسینیز هاردا، گوزگوده.. گؤزلرینیزه باخین، منی گؤرهجكسینیز. چونكی... من شیطانام. بوتون وارلیغینیزا حاكمم...
او بیری دونیاداكیلارلا رابطه.. اونون بورجونو كیم قایتارسین؟ توتاق كی، بیر نفر رحمته گئدیر، آنجاق اونون كیمسه بورجو قالیر. بئله اولدوقدا اونون بورجونو كیم اؤدهمهلیدیر؟ دونیاسینی دیَیشن بیریسینین باشقالارینا بورجو اولدوغو تقدیرده اؤولادلار والیدئیندن قالان میراثی (وفات ائدهنین ائوی، مولكو، ماشینی، پولو، قیزیلی و س.) اؤز آرالاریندا بؤلمهمیشدن اول بورجلو اولدوغو میقداری بو میراثدان آییریب مرهومون بورجلو اولدوغو شخصه وئرمهلیدیرلر. اگر حتی والیدئیندن اؤولادلارا میراث قالمیرسا، معنوی باخیمدان اؤولادلارین ایمكان داخیلینده مرهومون بورجونو اؤدهمهسی توصیه اولونور. اگر سن آتانین خئییرینی گؤرورسنسه، اوندا زیانینی دا گؤر! دعا اوخوماق ائله چتیندیر؟ عادتا قبیروستونه چیخاندا دوغمامیزین روحونا قورآن اوخوتدوروروق. بعضیلری دئیه بیلر، اؤلویه نه دعا، تورپاغا باسدیریلیر، بدنی ده چورویوب گئدیر. آنجاق گلین اونوتمایاق كی، اینسانین فیزیكی ووجودو ایله یاناشی، روحو دا وار. معنویاتلی بیر اینسانین روحونا اوخونان قورآن آیهلری، دعالار اونون روحونو شاد ائدر. اؤزو ده بو آیهلری اؤزوموز ده چوخ راحتجا اوخویا بیلریك. و شخصاً اؤز دیلیمیزدن عزیزیمیزین روحونو شاد ائده بیلریك. مجبور دئییل كی، بو ایشی موطلق كیمسه باشقاسی گؤرسون. قبیروستونده “یاسین”، “جوم”، “فلق”، “ناس” و س. سورهلر، دعالار اوخونا بیلر. عمل دفتریمیزین بوش قالان صحیفهسی... اینسان بو دونیانی ترك ائدنده دولو بیر عمل دفتری ایله آخیرت حیاتینا قدم باسیر. بیر چوخ حدیثلرده قئید اولونور كی، اینسان وفات ائتدیكدن سونرا اونون عمل دفترینین بیر صحیفهسی بوش قالیر. گؤرهسن، بو صحیفهنی كیم و نه واخت دولدورا بیلر؟ آخی اینسان آرتیق دونیا حیاتیندا یاشامیر. سن دئمه، اینسان بو بوش صحیفهنی هله ده یا پیس، یا دا خئییرلی عمللرییله دولدورا بیلر! نئجه؟ مثلا سن اؤزوندن سونرا خئییرخاه بیر اؤولاد قویموسانسا و او، جمعیته فایدا وئریرسه، بونون ثاوابی سنین او بوش صحیفهنه یازیلیر. اگر سن ساغلیغیندا مسجید، كؤرپو، بولاق، خستخانا و س. فایدالی اوجاقلار یارادیبسانسا، او مدتده كی اینسانلار بو شئیلردن فایدالانیر، سنه دعاچی اولور، سنین بو بوش صحیفهن ثاواب ایشلرله دولماقدا داوام ائدهجك. اؤزوندن سونرا شر ایشلرین یاییلماسینا سبب اولارسانسا، اینسانلار سنین ساینده زیانا اوغرادیقلاری مدتده بوش صحیفهن ده پیس عمللرله دولماقدا داوام ائدهجك. وصییتی یئرینه یئتیرمك یوخسا اونوتماق؟ اینسان اؤلوموندن اول (اللهین بویوردوقلارینا ضد اولمایان) بیر ایشی یئرینه یئتیرمیی اؤولادلارینا تاپشیریرسا، اوشاقلاری بونو موطلق ائتمهلیدیرلر. بو واجیبدیر! البته، بو مسئلهده استثنا حاللار دا اولا بیلر؛ مثلا، اگر والیدئینین تاپشیردیغینی اؤولادین ائتمهیه مادی و معنوی ایمكانلاری چاتمیرسا، بیر سؤزله، بو ایشین ایجرا اولونماسی اونون اوچون پروبلئملر یارادیرسا، او بونو ائتمهیه ده بیلر. ساده بیر مثالا باخاق. بیر كیشی اؤلوموندن اول اوغلو و یا قیزینا تاپشیریر كی، من رحمته گئدنده، آپارین منی دوغولدوغوم یئرده باسدیرین. بو خاهیشی یئرینه یئتیرمك توصیه اولونور. آنجاق مثلا، اگر آتا اؤولادلارینا اونو ائوینین هیتینده باسدیرماغی تاپشیریرسا، بو، ائل آراسیندا یاییلمایان بیر عمل اولدوغوندان اؤولادلاری بو ایشی گؤرمهیه ده بیلرلر. و یا اولا بیلسین كی، مرهوم اؤلوموندن اؤنجه اونا مرمردن باشداشی قویماغی وصییت ائدیر. اگر اؤولادلارین بونا ایمكانلاری چاتمیرسا، بونون اوچون بورجا –خرجه دوشهجكلرسه، بو ایشی حیاتا كئچیرمهیه ده بیلرلر. فیكرینیزی بیلدیرین كی فیكیر بیلدیرنلردن اولاسینیز.
یالان نه دیر
حاق-عدالت، دوغرولوق اللها مخصوصدور. فیتنه-فساد، یالان شیطانا مخصوصدور. هر كیم الله-تعالینین حاق-عدالت خاصیتیندن ایستیفاده ائدیب، دوغرو دانشیب، دوروست داورانارسا، حیات اؤزو اونا یاخشیلیقلار بخش ائدر، چتین ایشلرینی آسانلاشدیرار. چونكی ایشلرینی حاقلا مایالاندیریب. عكس حالدا كیم دوغرو سؤزونو و ایشینی ساختا یالانا چئویریب، شیطانین فیتنه-فساد خاصیتیندن ایستیفاده ائدیب، یالان دانیشارسا بوتون ایشلری آلت-اوست اولوب زیانا اوغرایار. چونكی ایشلرینی یالانلا مایالاندیریب. یالا-خئییر ایشلری چاخناشدیران، چورودن زای بیر مایادیر. یالان-گؤزهگؤرونمز كولك كیمی داوالارا سبب اولان سلاحدیر. او، یالنیز ضعیف دوشونجهلی شخصلرله اونسیتده اولور، تلسهیك و مووققتی فساد تؤرهده بیلیر. كؤلگه اشیانین اوستونه مووققتی دوشوب بوش كئچدیگی كیمی، ساختا یالانین فساد كؤلگهسی ده او جور بوش كئچیر. یالانین قاتیلی پاكلیق و دوغرولوقدور. حاق-عدالت و دوغرولوق او قدر گئنیش و بؤیوكدور كی، هئچ بیر اشیا تاپیلماز كی، اونون اوستونو اؤرتوب گیزلتسین. یالنیز یالان فساد قالماقالی ایله اینسانلارین باشینی قاتیر، عدالتین اوستونه مووققتی كؤلگه سالیب كئچیر. بو زامان بؤهتان، یالان، قارغیش، قهر-غضب اینسانلاری هیجانلاندیریر، چاشقینلیقدان عدالتی مووققتی درك ائده بیلمیر. نهایت، یالانین فساد بورولغانی كؤلگه كیمی اؤتوب كئچیر، عدالت اوزه چیخیر. ساختا یالان مهو اولور، یالان دانیشان خار، اونا اینانانلار ایسه پئشمان اولورلار.بو پئشمانلیق دا گئج اولور، چونكو اینجیین قلبلر اینجیگیب، ائدیلن گوناهلار نامهی عمله یازیلیب. ائدیلن گوناهلارین باغیشلانماسی ایسه اللهین رحمتیندن، بندهنین عبادتیندن آسیلیدیر. ضعیف آغاجلار جالانیب پئیوند ائدیلدیگی كیمی، الله-تعالی دا ضعیف بندهلرینین گوناهلارینی باغیشلاییر، شر عمللرینی خئیره جالاییب عدالته چئویریر. آغاجین یارپاق و سایره محصولو اؤز دیبینتؤكولوب، اؤز اطرافینی چیركلندیردیگی كیمی، دیل-آغیزین دا لیاقتسیز سؤز-صؤحبت محصولو اؤز اطرافینا یاییلیر، اؤزونو شرافتسیز ائدیب، زیانا اوغرادیر. بونا گؤره دانیشیق و داورانیشلارینیزدا دقتلی اولون. بوتون ایشلرینیزی اللها هواله ائدین. اللها سیغینین، اللها پناه گتیرین.چونكی هامینین صاحبی اللهدیر!
حدیث
حضرتی محمّد(س.ه.س) پئیغمبری اؤلدورمك اوچون دوچمنلر اونو آختاریردیلار. حضرتین ان یاخین اصحابهلریندن بیری اولان سلمان فارسی بو ایشدن خبر توتوب، حضرتی گیزلتمك اوچون اونو كیسهنین ایچینه قویوب آپاریردی. یولدا بیر نفر اونا راست گلیب سوروشور:
- یا سلمان، كیسهده آپاردیغین نه دیر؟
- سلمان دئییر: حضرتی پئیغمبردیر.
سلمان حضرتی پئغمبری گیزلتمك ایستهدیگی ائوه گتیریر، كیسهدن چیخاریر. حضرتی پئیغمبر سلماندان سوروشور:
- یا سلمان، منی بورایا نییه گتیردین؟
- گیزلتمك اوچون
- ائله ایسه كیسهده اولدوغومو نییه دئدین؟
- سلمان دئدی:
- اللهین پئیغمبرینه گؤره ده اولسا، یالان دانیشا بیلمهرم.
بو حدیثدن عیبرت آلماق لازیمدیر. بئله كی، یالانین جهنم اودو اولدوغونو بیلن شخص هئچ واخت، هئچ كیمه گؤره یالان دانیشمامالیدیر...
ناماز ایسلامداندیر. چونكی ناماز ایسلامین دیرگیدیر. ایسلامی نامازسسیز تسووور ائتمك مومكون دئییلدیر. دیلین عملی كلمهی-شهادتی سؤیلهمكدیرسه، بدهنین ده عملی ناماز قیلماقدیر. ناماز قیلماق كلمهی-شهادتی تسدیق ائتمكدیر. ناماز قیلمایاراق، یالنیز دیل ایله كلمهی-شهادتی سؤیلهمكله اؤزونو موسلمان سایماق ایسه اینسانین یالنیز اؤزو-اؤزونو آلداتماسیدیر.
عمر ابن خطتابدان (ر.آ) روایت ائدیلمیشدیر: بیر گون رسولوللاه (س.آ.س) حضوروندا اوتورموشدوق. بو واخت پالتاری دوماغ، ساچلاری اولدوقجا قارا، اوزرینده یول گلمهین و یورغونلوق علامتی گؤرونمهین و آرامیزدا هئچ كیمین تانیمادیغی بیر نفر ایچری گیریب، پئیغمبر – سللاللاهو آلئیهی و سلم- این یانیندا اوتوردو. ایكی دیزینی اونون دیزلرینه سؤیكییب، اللرینی دیزلرینین اوستونه قویاراق دئدی: "ائی محمّد، منه ایسلام حاقیندا خبر وئر”. رسولوللاه – سللاللاهو آلئیهی و سللم – بویوردو: "ایسلام، اللهدان باشقا ایلاه اولمادیغینا، محمّدین اللهین رسولو اولدوغونا شهادت ائتمك، ناماز قیلماق، زكات وئرمك، رامازاندا اوروج توتماق، بئیتی ایمكان اولدوقجا حج ائتمك”. آدام: دوغرو سؤیلهدین، دئدی. عمر دئدی: "آداما حئیرت ائتدیك. هم اونا سوال وئریر، هم ده اونون سؤیلهدیكلرینی تسدیق ائدیردی”. عمر دئدی: سونرا او آدام دوروب گئتدی”. بیر مدتدن سونرا پئیغمبر منه بویوردو: "ائی عمر، او سوال وئرهنین كیم اولدوغونو بیلیرسن؟” الله و رسولو داها گؤزل بیلیر. پئیغمبر بویوردو: "او، جبراییل – علئیه سلام – ایدی. سیزه دینینیزی اؤیرتمهیه گلمیشدی” (موسلوم، 8/14) همچینین ابو آبدوررهمان عمر ابن خطتاب (ر.آ) روایت ائدیر كی، من رسولوللاهین (س.آ.س) بئله بویوردوغونو ائشیتدیم. "ایسلام بئش تمل اوزرینده بینا ائدیلمیشدی. اللهدان باشقا ایلاهی اولمادیغینا و محمّدین اللهین رسولو اولدوغونا شهادت گتیرمك، ناماز قیلماق، زكات وئرمك، بئیتی حج ائتمك و رامازان آیینین اوروجونو توتماق”. نامازین ایسلامدان اولدوغونا دایر بیر باشقا روایتده میهجانین (ر.آ) حادثهسیدر: بیر گون رسولوللاه (س.آ.س) ایله بیر مسجیدده ایكن ناماز اوچون آذان اوخونور، رسولوللاه (س.آ.س) قالخاراق جاماعتا ناماز قیلدیریب یئنیدن یئرینه دؤنور. بیردن اطرافا باخاركن میهجانین كناردا دوردوغونو (ر.آ) گؤرور و اونا طرف دؤنهرك "سنین جامماتلا ناماز قیلماغینا انگل نه اولدوكی، یوخسا سن موسلمان بیریسی دئییلسن؟” دئدی. میهجان (ر.آ) "بلی یا رسولوللاه! من موسلمان بیریسییم، فقط من بو نامازی ائویمده قیلمیشدیم” دئدی. رسولوللاه (س.آ.س) دا : "جاماعت نامازینا گلدیگین واختی، نامازی ائوینده قیلمیش اولسان بئله تكرار جاماعتلا ناماز قیل” بویوردو. (مالیك:1/32، احمد:4/34، ابن هیببان:433، حاكم:1/44) مؤوضو ایله علاقه دار باشقا روایتده عمر ابن خطتابدان (ر.آ) بئله روایت اولونور: "نامازی ترك ائدهنین ایسلامدان پایی یوخدور”.(مالیك 1/40، سونهنی-دراكوتنی 2/52، آبدوررززاك موسننف: 5010) بو هدیسلردن گؤروندویو كیمی ایسلام ظاهری عمللری احاطه ائدیر. شهادت كلمهسینی دیل ایله سؤیلهمك دیلین عملی، ناماز، اوروج، حج بدنین، زكات ایسه مالین عملیدیر. دئمهلی تكجه دیل ایله كلمهی-شهادتی سؤیلهمك و عمللرده بونو گؤسترمهمك اینسانی ایسلاما داخیل ائتمیر. چونكی كلمهی-شهادت یالنیز دیلین عملیدیر. بدهنین عملی ایسه نامازدیر. محض بونا گؤره ده نامازی ترك ائدن آدام ایسلام دینیندن چیخمیشدیر.
قبرلری نئجه زیارت ائتمك اولار
پئیغمبریمیز محمّد علئیه سلام قبیر اوستونه گئتمیی توصیه ائتمیش و بئله بویورموشدور:
قبیرلری زیارت ائدین، بو، سیزه آخیرتی خاتیرلادار.( ابن ماجه، سونن، جنایز، 47.)
قبیر و توربهلری زیارت ائدركن ایسلامین اصل مغزی، ائلهجه ده تؤوهید آنلاییشی ایله ضدیت تشكیل ائدن، ائتیقاد باخیمیندان ضررلی اولان داورانیش و توتوملاردان اوزاق دورماق لازیمدیر.چونكی دینیمیزده قبیرلرین زیارت ائدیلمهسییله علاقه دار بعضی پرینسیپلر واردیر. بو پرینسیپلره اساساً قبیر زیارتی مسئلهسینده آشاغیداكی حاللارا قطعین یول وئرمهمك لازیمدیر:
1 – توربهلردهكی اؤلولری فؤوقلبشر وارلیقلار حساب ائتمك و اونلار حاقیندا: "بو شخصلر اللهین سئویملی بندهلریدیر. الله اونلارین سؤزونو قبول ائدر و خطیرلرینه دیَمز”، - دئییب اونلاری اللهلا اؤزلری آراسیندا واسطهچی ائتمهیه چالیشماق؛
2 – قبیر اوستونه گئتمیی دینی بیر بورج كیمی قبول ائتمك؛
3 – قبیرلره اسكی پارچاسی و قاتما باغلاماق، اورادا شام یاندیرماق؛
4 – توربه، پیر و قبیرلرده یاتان اؤلولره نزیر ائتمك؛
5 – اورادا قوربان كسمك؛
6 – كونفئت، شكر و بونلارا اوخشار شئیلر پایلاییب كؤمك دیلهمك؛
7 – قبیر اوستونده اوجادان آغلاییب سس-كوی سالماق؛
8 – قبیرلرین اطرافینداكی دمیر و داشلاری اؤپمك، اونلاری قوجاقلاییب آغلاماق.
بئله شئیلر تؤوهید دینی اولان ایسلامین حؤكملرینه هئچ جور اویغون گلمهین شئیلردیر. اؤلولردن نسه اومماق و اونلاردان بیر شئی گؤزلهمك شیرك، باشقا سؤزله، اللها شریك قوشماقدیر. شیرك ایسه الله تعالینین هئچ واخت باغیشلامایاجاغینی بیلدیردیگی یئگانه گوناهدیر. قورآنی-كریمده بو بارهده بئله دئییلیر:
الله اونا شریك قوشولماسینی اصلا باغیشلاماز، اونون خاریجیندهكیلری (گوناهلاری) ایستهدیگی شخص اوچون باغیشلایار. كیم اللها شریك قوشسا، دوغرو یولدان تامامیله چیخار(نیسا، 4/116).
قبیر اوستونه گئدیب اؤلولری زیارت ائدن اینسان آخیرتی یادا سالمالی، دونیانین مووققتی اولدوغونو و بیر گون اؤزونون ده اؤلهجهیینی فیكیرلشمهلیدیر.
روحلارین آخیرتدهكی وارلیغی ایله علاقه دار دین
روحلارین دونیا و آخیرتدهكی وارلیغی ایله علاقهلی بعضی آیتلرین ایضاحلاری
•بقره، 154-جو آیه: «الله یولوندا اؤلدورولنلره (شهید اولانلارا) "اؤلو" دئمهیین. عكسینه، اونلار (الله درگاهیندا) دیریدیرلر، لاكین سیز بونو درك ائتمیرسینیز». تبری (ر.ه) (م. 839)، بو آیهنی بئله ایضاح ائدیر (1/373-375): «الله یولوندا اؤلدورولنلره: "اونلار اؤلودورلر" دئمهیین. چونكی اؤلو، لذت آلماز، نعمتلری باشا دوشه بیلمز. حالبوكی الله یولوندا اؤلدورولن كیمسه حیاتدا و نعمتلر ایچریسیندهدیر، گؤزل بیر حیات سوردورور. جنّت یئیهجكلریندن روزیلندیریلیرلر. اونلار برزخ عالمیندهدیرلر و اورادا نعمتلندیریلیرلر. فقط سیز اونلاری گؤرمهدیگینیزه گؤره دیری اولدوقلارینی بیلمزسینیز. قبرده مؤمینلرله شهیدلرین حالی فرقلیدیر. مؤمینلر، جنّت نعمتلرینی سادهجه گؤرورلر و اونا قوووشماق اوچون تلسرلر. شهیدلر ایسه، آیتین ده بیلدیردیگی كیمی، قبر حیاتیندا بئله جنّت نعمتلریندن یئیر-ایچر، ایستیفاده ادرلر». ابو هاییان اندولوسی (ر.ه) (م. 1255) بو آیهنی بئله ایضاح ائدیر: «اینسانلار بو حیات حاقیندا ایختیلاف ائتدیلر. بعضیلری بونون معناسی «جسدلری خاریج، روحلارین ابدیلیگیدیر، چونكی بدنلرین چورودویونو گؤروروك» دئدیلر. بیر قیسمی ده «شهید، روح و جسهدی ایله دیریدیر» دئدیلر. بیز بونو بیله بیلمهدیگیمیز اوچون اونلاری پیسلمیریك. بیز اونلاری اؤلولر كیمی گؤروروك، حالبوكی اونلار دیریدیرلر. چونكی حضرت الله: «داغلاری حركت ائتمز گؤرورسن، اونلار بولودلار كیمی حركت ائدرلر»-بویورور. عینیله یاتان بیر كیمسهنی یاتاقدا گؤرورسن. او، ایسه یوخوسوندا اؤزونو نعمت و یا عذابدا گؤرور. بونون اوچون حضرت الله: «اصلینده اونلار دیریدیرلر. سیز بیلمزسینیز» بویورور. بونو مؤمینلره خیتابن سؤیلهییب بو گؤزلری ایله گؤرمهدیكلرینی و ائشیتمهدیكلرینی بیلدیریر و بونونلا شهیدی دیگرلریندن آییریر. اگر صؤحبت یالنیز روحون حیاتیندان گئدیرسه، دیگر اؤلولره بنزهدیگینه گؤره اونلاردان آیریلا بیلمز. بوتون مؤمینلر روحلارین یاشادیغینی بیلینجه «سیز بیلمزسینیز» دئییلمزدی. بونون معناسی بودور كی، حضرت الله بعضی ائولییاسینا كشف ائدیب بونو گؤستریر». المالی (ر.ه) (م. 1875) بو آیهنی بئله ایضاح ائدیر: «بونونلا سون درجه عذاب دویوب تلاش و اومیدسیزلییه دوشمهیین. خئیر، اونلار اؤلو دئییل، گئرچك حیاتلا دیریدیرلر. آنجاق سیز دویمازسینیز، اونلارین حیاتینی حیسس ائتمزسینیز. او حیات بو دونیاداكی ظاهری دویغولارلا حیسس ائدیلهجك بیر حیات دئییلدیر. او، روحانی بیر حیات، داها دوغروسو عاغیلین آلا بیلمهیهجیی بیر حیاتدیر. حسن بسری (ر.ه) بویورور: «شهیدلر الله قاتیندا دیریدیرلر. روزیلری روحلارینا وئریلیر و اؤزلرینه راحتلیق و فرح گلیر. اویغون اولاراق فیراوون عائلهسینه ده صاباح-آخشام آتش گؤستریلیر و اؤزلرینه بو عذاب و الم گلیر». بو آیهده روحلارین باشلی-باشینا آیاقدا دوران و حیسس ائدیلن بدن جؤوهریندن باشقا بیر «اؤزو» اولدوغونا و بونون اؤلومدن سونرا ائشیدیجی بیر حالدا قالدیغینا ایشاره واردیر. سهابهنین و تابیینین چوخلوغونون گؤروشو بودور. بونا ایشارت ائدن چوخلو آیه و حدیس واردیر. او حالدا بورادا بونون شهیدلره عاید ائدیلمهسی الله یانیندا یوكسكلیگینی بیلدیرمك اوچوندور». شئیدله (ر.ه)، «كیتابول بورهان فی اولومیل قورآن» كیتابیندا یازیر: «حضرت الله بویوردوغو حالدا، «دیریلر نئجه اؤلو اولورلار» دئییلیرسه، جاوابیندا دئییریك كی، حضرت الله اونلاری قبرلرینده دیریلده بیلر. روحلاری بدنلرینین بیر حیصهسی ایله علاقهلی اولور و بو حیصه ایله بوتون بدنی نعمت و لذتلری حیسس ائدر. دیری بیر كیمسهنین بدنینین بیر حیصهسینین اوشومهسی و یا ایسینمهسی آنیندا بوتون بدنین اوشومهسی و یا ایسینمهسینه بنزر». سناوللاهی پانی پوتی (ر.ه) (م. 1730)، «تزكیرتول-مئوتا»: «حضرت الله، شهیدلر حاقیندا «اونلار ربلرینین قاتیندا دیریدیرلر» بویورور. دئییریك كی، هر حالدا بوندان مقصد «حضرت الله، اونلارین روحلارینا، جسدلرینه قوت وئریر، دیلهدیكلری یئره گئدرلر» دئمكدیر. بو حؤكم یالنیز شهیدلره مخصوص دئییل. پئیغمبرلر و عالیملر شهیدلردن اوستوندور. ائولییا دا شهیدلر حؤكموندهدیر. چونكی نفسلری ایله جیهاد ائتمیشلر. بو ایسه بؤیوك جیهاددیر. حدیسدهكی «كیچیك جیهاددان بؤیوك جیهادا دؤندوك» بونا ایشارتدیر. بونون اوچون ائولییاوللاه: «روحلاریمیز، جسدلریمیزدیر» دئمیشلر. یعنی اونلارین روحلاری بدنلرینین ایشینی گؤرر. بضا جسدلری لطیفلیگین چوخلوغوندان روحلاری كیمی یوكسهلیر. دئییرلر كی، رسولوللاهین (س.آ.بئش ) گؤلگهسی اولماییب. اونلارین روحلاری، یئردن، گؤیدن وجنّتدن ایستهدیكلری یئره گئدرلر. سئودیكلرینه و اؤزلرینه اینانیب باغلانانلارا دونیا و آخیرتده یاردیم ائدرلر. دوشمنلری هلاك ائدرلر. روحلاردان اووئیسیلیك یولو ایله باطینی فئیض گلیر. بو حیاتلاری سببیله اونلارین جسدلرینی تورپاق چوروتمز. اصلینده كفنلری ده اولدوغو كیمی قالیر. ابنی ابی دونیا (ر.ه) (م. 823)، ایمام مالیكدن (ر.ه) بیلدیریر: «مؤمینلرین روحلاری دیلهدیكلری یئره گئدرلر. مؤمینلردن مقصد كامیل اولانلاردیر. حضرت الله اونلارین جسدلرینه روح قوتی وئریر. قبرلرینده ناماز زقیلارلار، ذكر ائدرلر، «الله، هر سلام وئریلدیكجه روحومو بدنیمه گئری قایتاریر» دئمك، «روحومون بدنیم اوزریندهكی تللوقونو علاقهسینی داوام ائدر» دئمكدیر. یوخسا بعضیلرینین زنن ائتدیگی كیمی هر سلام وئردیكجه روحو سعادت جاواب وئریر، سونرا قبز اولونور» دئمك دئییلدیر.
كیمدیر قادینا ظلم ائدن؟
الله تعالی ظلمو و ظلم ائدنلری سئومز، او، ظلمو هم اؤزونه هم ده اینسانلارا حرام بویوروب. یئر اوزونده او قدر ظلمكارلار وار كی! ظلملر ایسه نؤوبه-نؤو، جوربجوردور.هئچ ده زنن ائتمهیین كی، الله ظلم ائدنلردن و ظلم اولونانلاردان خبرسیزدیر. هر بیر شخص جینسیندن، یاشیندان، وضعیتیندن و وظیفهسیندن آسیلی اولمایاراق یاشادیغی مدتده ظلملرله قارشیلاشیر. بو دفعه ایسه جمعیتده ان چوخ ظلم اولونان قروپ حاقیندا دانیشماق ایستهییریك. بو قروپ ظریف جینسین نمایندهلریدیر، ایستر اؤولاد، ایستر آنا، ایستر باجی، ایستر حیات یولداشی اولسون، همیشه ظلم اولونموشلار و عصرلر بویو موختلیف طرزده آلچالدیلمیشلار.
قادینین قادینلیغینی درك ائتمهین جاهیل اینسانلار همیشه قادینا ظلم ائتمیشلر. گاه آتا، گاه رفیقه، گاه قارداش گاه دا یولداش طرفیندن ظلمه مروز قالان قادین اؤزونو مدافعه ائتمكده دایم چتینلیك چكمیشدیر. بضا قادین درك ائتمهدن اؤزو-اؤزونه ده ظلم ائدیر. بضا ده جمعیتده اولان عادت-عنعنهلر و یاخود آراشدیرمادان سئچدیگی رفیقهلری قادینین باشینا اویونلار گتیریر.
قادینی حقوقلاریندان محروم ائتمك بیر طرفه، قدیم زامانلاردا قادینا حتی بیر اینسان كیمی شوبهه ایله یاناشیردیلار. قدیم یونانلاردا قادین بیر محصول كیمی بازارلاردا آلینیب ساتیلاردی. رومالیلار قادینا روحو اولمایان بیر وارلیق كیمی باخیردیلار، اونا ایستهدیكلری ایشگنجهنی وئریردیلر، سوتونلارا باغلاییب اونلارین اوستونه قاینار یاغ تؤكر یاخود دا آتلارین قویروغونا باغلاییب سورویردیلر. قدیم چینلیلر ایسه قادینا بیر پیسلیك كیمی یاناشیردیلار، كیشینین اؤز قادینینی ایستهدیگی واخت دیری-دیری باسدیرماغا حاقی وار ایدی. هیندیستانلیلار دا اونلاردان گئری قالمیردیلار، اری اؤلندن سونرا قادینین یاشاماق حاقی اولماماسی ادعاسی ایله اونو ائله اؤلموش اری ایله یاندیریردیلار. فارسلار ایستهدیكلری واختی قادینی اؤلومه محكوم ائده بیلردیلر، چونكی قادین كیشینین مالی ساییلاردی. قادینلار یهودیلرده ده خوشبخت دئییلدیلر. یهودیلر قادینی لعنتلنمیش ساییردیلار، چونكی او، آدمی چاشدیرمیشدی. قادین آیباشی حالیندا ایكن اونو جمعیتدن آییرار، اونونلا اوتورماز، بیر یئرده یئمك یئمزدیلر. چیركین سایدیقلارینا گؤره، هئچ بیر قابا ال وورماغا دا ایجازه وئرمیردیلر. نثرانیلر ایسه قادینا شیطان قاپیسی آدینی وئرمیشدیلر، قادینلا هر هانسی بیر علاقه و یا رفتار اؤزو چیركین ساییلیردی.
عربلرین جاهیلیت دؤوروندن سؤز آچماغا ایسه هئچ احتیاج یوخدور، او قدر اوخوموشوق كی! ائله قورآنی-كریمین بیر آیهسی ایله كیفایتلنمك اولار: "اونلاردان بیرینه قیزی اولماسی ایله موژده وئریلدیكده هیككهسیندن اوزو قاپقارا قارالیر. وئریلن بد خبر اوجباتیندان جاماعتدان گیزلهنیر. بیلمیر نه ائتسین، كؤرپهنی روسوایچیلیق ایچینده ساخلاسینمی، یوخسا اونو تورپاغا گؤمسون؟ اونلارین وئردیكلری قرار نئجه ده پیسدیر!” (ان-ههل، 58-59).
گونوموزده قادینلار یوخاریدا سادالانان طرزده ایشگنجهلر گؤرمسهلر ده جمعیتین ظلموندن قورتولا بیلمیرلر. قادین یالنیز اؤز رببینین بندهسیدیر، اما هر بیر شخص اونو اؤز قولونا چئویرمهیه جهد گؤستریر. هره بیر یوللا، بیر واسطه ایله قادینا حیله قورور و اونو قادینلیغیندان چیخاریب باشقا لیباس گئیدیریر. او، آنا قایغیسیندان و بونون لذتیندن، آتا محبتیندن و یاخود عائله قورماقدان محروم ائدیلیر. بضا جانینی و مالینی صرف ائدیر كی، عاشق اولدوغو شخصله واخت كئچیره بیلسین. بونونلا ساكیتلیك و كؤنول راحتلیغی تاپدیغی اوچون خوشبخت اولاجاغینی دا زنن ائدیر. چوخ زامان ایسه عاشق اولدوغو اوندان بئزیب باشقا بیر اوو آختارماغا باشلاییر. نه باجی، نه یولداش، نه رفیقه، نه آنا كیمی، نه ده قادینلیغینا لاییق حؤرمت گؤرور. عكس جینسین نمایندهلری ایسه هله ده قادینین اونلارلا عینی درجهده ساییلدیغینی و الله قاتیندا بوتون عمللرینه گؤره حسابا چكیلهجهیینی اونودورلار. الله تعالی ایسه ود ائدیب و بونا عمل اولوناجاقدیر: "مؤمین اولاراق یاخشی ایش گؤرن كیشی و قادینلارا البته گؤزل حیات بخش ائدهجك و ائتدیكلری ان یاخشی عمللره گؤره اونلاری موطلق موكافاتلاندیراجاغیق” (ان-نهل، 97)؛ "رببی اونلارا بئله جاواب وئردی: "من، سیزلردن یاخشی ایشلر گؤرن – ایستر كیشی، ایسترسه ده قادین اولسون، – هئچ بیر كسین امهیینی پوچ ائتمهرم. سیز بیر-بیرینیزدنسینیز”(آلی عمران، 195).
قربدهكی قادینلارلا همیشه شرقله موقاییسهده داها حؤرمتلی و داها گؤزل رفتار اولونماسینی ادعا ائدنلر وار. اما بیلمیرلر كی، قربده قادینین وضعیتی اندلوسده موسلمانلارین حؤكمرانلیغیندان سونرا یاخشیلاشمیشدیر. بونو دئمكله بیر شئی چیخمیر، اونسوز دا اینانان یوخدور، چونكی حاضردا موسلمانلار قادینین قدرینی بیلمیرلر. ایسلام اینسانلارین قلبلرینده یئر توتاندان سونرا قادین عزیز اولاراق ساخلانمیشدیر و نه قدر كی، الله تعالینین بویوردوغونا عمل اولوناجاق، قادین عزیز قالاجاقدیر.
عصریمیزده قادینا حددیندن چوخ ظلم اولونور و بلكه ده اولكی دؤورلرده اونا هئچ بو قدر ظلم اولونمامیشدیر. بو ظلم باشقا اوسلوبدا و فرقلی یؤندهدیر، حالبوكی حتی قادینلارین اؤزلری بئله بونو درك ائده بیلمیر. قادینی محصول كیمی آلیب ساتماق، شیركتلرین آراسیندا پایلاشدیرماق، اونون ظاهری گؤرونوشونو منفت اوچون ایستیسمار ائتمك، شیركتلرده و ایش یئرلرینده محض قادینین سئچیلمهسی (اونون ظریف جینسین نمایندهسی اولدوغوندان دولایی) اونا ظلم دئییلمی؟! اونون شكیللرینی ژورنال و قزئتلرده یایماقلا عكس جینسین آغزینین سویونو آخیدیب اونا هوجوم و تضییقی ایله اونا ظلم ائتمیرلرمی؟! وئریلیشلرین رئیتینقینی محض اونون بدنینه و گؤرونوشونه گؤره قالدیرماق اونا ظلم ساییلمیرمی؟! اونا ظریف و اینجه یوللا یاخینلاشیب ایستهدیكلری لیباسی اونا گئیدیرمكله اوندان حیاسینی و اوتانجاقلیغینی سؤكوب-آتدیقدان سونرا اونو اورتالیقدا بوراخماق ظلم دئییلمی؟! قادینی چیخیلماز وضعیتده قویماقلا اونو چیركین و اخلاقسیز یوللارا گئتمهیه وادار ائدیب سوندا دا اونا قیچس (عایدس – هیو) خستهلیگینین منبعییدیر دئمك اونو آلچالتماق و ییخماق دئییلمی؟! قادینی قادینلیغیندان سویوندوروب چیخارماق ان بؤیوك ظلمدور!
یاخود اونون ائولنمهسینی گئجیكدیردیكدن سونرا ایستهمهدیگی بیرینه زورلا اره وئرمك ظلم دئییلمی؟! ائلچی گلنلرین دینینه، اخلاقینا و تربییهسینه فیكیر وئرمهدن، یالنیز مادی وضعیتی نظره آلماق، یاخود دا یالنیز قوهوملارا وئرمك اونا ظلم دئییلمی؟! عائله قوردوقدان سونرا اوزون مدت اوشاق دونیایا گتیرمكدن محروم ائتمك، سونرا كیمسهسیز حالدا بوشاییب كوچهلره آتماق اونا ظلم دئییلمی؟! قادینین هر عملینی ایزلهییب اونو دانلاماق، آلچالتماق اما اؤز تقسیرلرینی گؤرمهمك، اونو سؤیوب-دؤیمك ظلم دئییلمی؟!
قادیندا بیر قوسور تاپان كیمی یئنی بیر خانیم آلماق، هله بو كیفایت دئییلمیش كیمی، بیرینجینی اینجیتمك، عدالتسیزلیك ائتمك اونا ظلم دئییلمی؟! بوتون بونلار آز ایمیش كیمی، اونا هر طرفدن "هوجوم” ائدیب یالاندان فیكیرلر یئریدیر، ائوده سئریاللاردان باشی آچیلماسین دئیه، هر آی یئنی بیر سئریال چیخاردیرلار اورتایا. قادینی "سربست اول”، "آتادان قارداشدان آسیلی قالما”، "آزاد حركت ائت”، "اؤزون ایشله اؤزون قازان”، "اؤز حیاتینی قور” كیمی سؤزلرله حیاسیندان چیخاردیرلار. حیا و ایففتی اونا گئریده قالماق، عصرله آیاقلاشماماق، اویغونلاشماماق ایفتیراسی كیمی یئدیزدیریرلر.
ان نهایت قادین دا اؤزونه بیر شئیی آنلاماماقلا ظلم ائدیر: دئمك اولار كی، 90% ظلم فاكتینین آرخاسیندا اقتصادی و مادی هوسلر و مقصدلر دورور. هئچ اولمازسا، بونو درك ائتمهلیدیر قادینلار!
"قادین گولدور، چیچكدیر” دئییب اونو قابیندان و یا بیتدیگی یئردن شیرین سؤزله چیخاریرلار، قورویوب بوزولندن و عطیرسیز حالا گلندن سونرا ایسه اونو آتیب، تزه گول آختارماغا چالیشیرلار. آنجاق اونون قوروماماسی اوچون بیتدیگی مونبیتده و یا سودا بسلهمك لازیمدیر. اؤزلرینی دریب، قوخلاییب سونرا الدن اله وئرمیی، چوخ تأسف كی، قادینلار آزادلیق و موستقیللیك ساییرلار