ناماز ایسلامین دیرگیدیر ایسلامین بئش شرطیندن ایكینجیسی نامازدیر. ناماز هیجرتدن بیر ایل یاریم اؤنجه “مئراج” گئجه‌سینده فرض قیلینمیشدیر. ایماندان سونرا فرضلرین ان اؤنملیسی ساییلان ناماز روحون، قلبین معنوی قیداسی، اینسانی اللهین حضورونا اوجالدان بیر عبادتدیر. پئیغمبریمیزین (س): “ناماز دینین دیرگیدیر”، - حدیثی بونو تسدیقله‌ییر. محض ناماز موسلمانین گوناهلارینی تمیزله‌ین و اونو جنّته گیرمه‌یه لاییق ائدن ان اوستون عبادت ساییلیر. الله رسولو (س) بونونلا باغلی بویورور: “سیزلردن هر هانسی بیرینیزین قاپیسی اؤنوندن بیر چای آخارسا و او شخص چایدا گونده بئش دفعه یویونارسا، اونون بدنینده چیرك قالارمی؟” اونا قولاق آسانلار: “خئیر، یا رسولاللاه! هئچ بیر شئی قالماز”، - دئدیلر. پئیغمبریمیز: “گونده بئش دفعه قیلینان ناماز دا بونا بنزه‌ییر. الله قیلینان نامازلا گوناهلاری سیلیر” - دئیه، بویوردو (بوخاری، «سهیه»، 15775). ناماز قلبلره الله قورخوسو یئرلشدیرمكله یاناشی، بیزی پیس عمللردن چكیندیریر. عنكبوت سوره‌سی‌نین 45-جی آیه‌سینده الله بئله بویورور: “سنه وحی اولونان كیتابی اوخو، نامازی دوزگون قیل. حقیقتن، ناماز (اینسانلاری) آبیرسیزلیقدان و پیس ایشلردن چكیندیریر". ناماز قیلماغی اؤیرنمك اوچون بو كیتابی كامپیوترینیزه یوكله‌یه بیلرسینیز:ناماز
تسبئح چكمك، یوخسا بارماقلا سایماق؟
اكثریتیمیزین بوتون گون عرضینده، بعضیلریمیزین ایسه یالنیز ناماز سونوندا الیمیزده چئویردیگیمیز ایپلره دوزولو مونجوقلارا، تسبئح دئییلیر. اصلینده تسبئحین آدی “سوبها”دیر. یعنی “ذكر ائدیلن مونجوقلار” دئمكدیر. حضرتی پئیغمبرین دؤورونده تسبئح اولماییب. رسولوللاه (س.ع.و.) ده بو جور ایپلره دوزولن مونجوق كیمی واسطه‌لردن ایستیفاده ائتمه‌ییب. حتی همین واختلار بئله بیر تسبئح ده حاضرلانماییب. بیز بونو سهیه كیتابلاردا قئید ائدیلنلردن ده آچیق شكیلده اؤیره‌نیریك. بئله اولدوغو حالدا، تسبئح نئجه اورتایا چیخیب؟
الله قورآن آیه‌لرینده بیزه سحر و آخشام اونو خاتیرلاماغامیزی امر ائدیر. پئیغمبریمیزین حدیسلرینده ایسه نامازدان اول اوتوز اوچ دفعه “صوبحن اللاه”، “الحمدو لیلله” و “الله اكبر” دئمه‌ییمیز توصیه اولونور. دئمه‌لی، بورادا مؤمینلر اوچون ذكر ائتمك مسئله‌سی واردیر. اونلار اوتوز اوچ دفعه رببلرینی الله رسولونون بیلدیردیگی كیمی خاتیرلایاجاقلار. بس بو سای نئجه معلوم اولوب، موعیینلشه‌جكدی؟ بیز بونون جاوابینی حدیس كیتابلاریندا تاپیریق.
اكثر حدیس كیتابلاری‌نین قئیدلرینه اساساً رسولوللاه (س.ه.و.) همین ذكرلری بارماق اویناقلاری ایله یئرینه یئتیریردی. یعنی تسبئح اوچون ساغ الینین بارماقلاریندان ایستیفاده ائدیردی. بئله كی، تسبئحلرین ساییلماسیندا موهاجیر بیر قادینا دقت یئتیرن پئیغمبریمیز بئله بویوروب: “تسبئحی بارماقلاری‌نین اویناقلاری ایله ائت. چونكی بارماقلار آخیرتده نه ائتمه‌لریندن سورغو-سوالا چكیله‌جك، اونلار دا ائتدیكلرینی دئیه‌جكلر”.
دئمه‌لی پئیغمبریمیز (س.ع.و.) ده تسبئح چكدیگی زامان بارماقلاریندان ایستیفاده ائدیب كی، بونو دا مصلحت بیلیب. لاكین اعتبارلی منبع‌لردن آیدین اولور كی، بیر چوخ سهابه‌لر زئیتون توخومو، كیچیك داشلاری جیبلرینه، كیسه‌لرینه دولدوراراق تسبئح كیمی ایستیفاده ائدیب، رسولوللاه ایسه اونلاری بوندان چكیندیرمه‌ییب. بئله كی، ان چوخ حدیس روایت ائدن سهابه‌نین بیر ایپه دویون ووراراق تسبئح كیمی ایشلتدیگی، همچی‌نین رسولوللاهین (س.ع.و.) دا حضرت صافیه آنامیزین زنبیله خیردا داشلار قویاراق تسبئح كیمی ایستیفاده ائتمه‌سینه مانع اولمادیغی بیلدیریلیر. دئمه‌لی، موسلمانلار ایلك اولاراق تسبئح كیمی بارماقلاریندان، خیردا داشلاردان و یا ایپه وورولان دویونلردن ایستیفاده ائدیبلر. بو وضعیت هیجری تاریخی ایله ایی عصره قدر گئدیب چیخیب. ایی عصرین اوللرینده ایسه دؤوروموزده‌كی تسبئحلرین اینكیشاف ائده‌رك ایستیفاده ائدیلدیگی‌نین شاهیدی اولوروق.
او دؤورون عرب شاعری ابو نوواس اوزون تسبئحلردن بحث ائدن و حبسخانادا یازدیغی شعرینده “تسبئح قولومدا، قورآن بوینومدا”، - دئیه‌رك تسبئحلردن ایستیفاده اولوندوغونو بیلدیریر.
بئله كی، هیجری اییی عصرین مشهور عالیمی جونئید باغدادییه تسبئحدن ایستیفاده ائتمه‌سی‌نین سببی حاقیندا “بو قدر فضیلت و اوستونلوكلره باخمایاراق، سن یئنه ده تسبئحدن ایستیفاده ائدیرسن، بس بونون سببی نه دیر؟”، - سوالی وئردیكلری زامان او بئله جاواب وئریب: “بو تسبئح منی یالنیز رببیمه دوغرو آپاران ذكریمین سببلریندن بیریدیر”. همچی‌نین دؤورون یوكسك عالیملریندن اولان ابو موسلیم هاولانی‌نین ده تسبئحدن ایستیفاده ائتدیگی، دیگر عالیملرین ده بونا بیر سؤز دئمه‌دیكلری بیلدیریلیر. و عصردن اعتباراً موسلمانلار آراسیندا یاییلماغا باشلایان تسبئح عادتینده ایكی نتیجه‌نی قئید ائتمه‌لیگیك:
1. رسولوللاه (س.ع.و.) ذكر و خاتیرلامالارینی بارماقلاری ایله ساییب، بونو دا توصیه ائدیب. لاكین بونونلا باغلی باشقالارینا دا بیر سؤز دئمه‌ییب، اونلارا مانع اولماییب.
2. حضرت پئیغمبر بارماقلارین ائتدیكلریندن سورغو-سوالا چكیله‌جكلرینی بیلدیریب. بئله‌لیكله، ذكر ائدن بارماقلار مقصدلرینه اویغون حركت ائتدیریلیر. الده اولان تسبئح اؤز-اؤزونه حركت ائده بیلمه‌یه‌جه‌یینه گؤره، دئمه‌لی بونو دا بارماقلار یئرینه یئتیرمه‌لیدیر. تسبئح چكن بارماقلار دا اؤز وظیفه‌سینی یئرینه یئتیریر.
نتیجه اولاراق دئیه بیلریك كی، بو گون ایستیفاده ائدیلن تسبئحی الله رسولو قاداغان ائتمه‌ییب. ایسته‌ین ناماز قیلان شخص بارماغی ایله سایاراق عبادتینی یئرینه یئتیرر، ایسته‌ین ده تسبئحله اللهی ذكر ائدر.
نامازی موطلق عرب دیلینده قیلماق لازیمدیر؟
عوموم‌بشری دین اولان ایسلام باشقا دیلده ناماز قیلماغا نَیه گؤره ایجازه وئرمیر؟
پروفسور محمّد حمیدوللاه
--------------------------------------------------------------------------------
هامی بیلیر كی، موسلمانلار بوتون نامازلارینی یالنیز عرب دیلینده قیلیرلار. یعنی نامازدا قورآندان بعضی آیه‌لر اوخونور، ایلاهی اؤجالیغی و بنده‌نین عاجیزلیگینی بیلدیرن دعالار، ایفاده‌لر ایشله‌دیلیر. یالنیز عربلر دئییل، عرب اولمایانلار، حتی، بو دیلده بیر كلمه اولسون بیلمه‌ینلر ده نامازلارینی عرب دیلینده قیلیرلار. حضرت پئیغمبرین دؤورونده بئله اولموش، موسلمانلارین دیلیندن و اؤلكه‌سیندن آسیلی اولمایاراق بو وضعیت او دؤوردن بو گونه قدر داوام ائتمیشدیر.
ایلك باخیشدان ائله گؤرونور كی، مؤمینین نه دئدیگینی باشا دوشه‌رك رببینه دعا ائتمه‌سی نورمال، حتی، آرزوئدیلن حالدیر. بئله اولان تقدیرده مقصده چاتماغین ان یاخشی یولونون آنا دیلینده ناماز قیلماق اولدوغونو سؤیله‌مه‌یه احتیاج یوخدور. بو حالدا موسلمان اوممتی‌نین دانیشدیغی نه قدر دیل وارسا، او قدر ده دیلده ناماز قیلیناجاغی شوبهه‌سیزدیر. آنجاق بیر آز داها دریندن دوشوندوكده آچیق-آیدین گؤرونور كی، بیر چوخ سبب بو واریانتین قطعی علئیهینه‌دیر (یعنی بیر چوخ سببه گؤره نامازی هر بیر موسلمانین اؤز دیلینده قیلماسی دوغرو دئییلدیر).
بو سببلرین ان باشیندا میستیك و یا پسیخولوژی سبب گلیر. قورآنا گؤره («احزاب» سوره‌سی، 33/6)، حضرت پئیغمبرین خانیملاری "مؤمینلرین آنالاری"دیر. اونلار یالنیز عربجه دانیشدیقلارینا گؤره عرب دیلی ده بوتون موسلمانلارین آنا دیلیدیر. بو باخیمدان نامازین بو شكیلده، یعنی آنا دیلینده قیلینماسینا كیمین اعتراضی اولا بیلر؟
بو دلیل، بلكه ده، هامینی قانئ ائتمه‌یه‌جك. اونا گؤره ده، بو ایضاحی بیر آز دا درینلشدیره‌رك بیلدیرك كی، ایسلام اینانجینا گؤره، قورآن الله كلامیدیر. همچی‌نین قورآن اونون اوخونماسی‌نین بئله ثاواب اولدوغونو بَیان ائدیر. معنوی جهتدن بو، آچیق-آیدین مقامدیر. مؤمین رببی‌نین مقدس سؤزو ایله اونا دوغرو سیاهت ائدیر. اللهین سؤزو لامپانین یانماسی اوچون ائلئكتریك آخینینی داشییان ناقیل كیمی اینسانی اللها آپاران یولدور. رببه دوغرو سیاهت هر شئیدن اؤنجه هر بیر اینسان روحونون چاتماق ایسته‌دیگی ان اؤجا قایه‌دیر. بو ایلاهی سؤز عربجه وحی اولونوب، اونون ترجومه‌سی نئجه اولورسا-اولسون، یئنه ده هر زامان یالنیز اینسان سؤزو كیمی قالاجاق و بو وضعیتده آدی چكیلن میستیك سیاهتین مقصدینه خیدمت ائتمه‌یه‌جكدیر.
داها ساده و داها رئال دلیل ایسته‌ینلر اوچون خاتیرلاداق كی، دعا ایله ناماز آراسیندا چوخ آچیق گؤرونن بیر فرق قویماق لازیمدیر. نامازدان كناردا بیر نؤو اللهلا باش-باشا قالان زامان ائدیلن (موناجات) دعادا اینسانین آرزو و دیلكلرینی رببینه ایسته‌دیگی دیلده و ایسته‌دیگی وضعیتده چاتدیرماسینا هئچ كیم هئچ بیر زامان اعتراض ائده بیلمز. دعا بنده ایله یارادانی آراسینداكی بیرباشا موناسیبتلره عاید اولان شخصی و خصوصی بیر مسئله‌دیر. بوندان فرقلی اولاراق ناماز عومومی و بوتؤولوكده جاماعتا عایدیاتی اولان بیر عبادتدیر. اونا گؤره ده، نامازا قوشولان دیگر اینسانلارین ایستك و احتیاجلاری‌نین دا موطلق نظره آلینماسی لازیمدیر. نامازین پرینسیپ اعتباری ایله و ان یاخشی حال كیمی دیگر اینسانلارلا بیرگه، یعنی جاماعتلا قیلینمالی اولدوغونو آچیق شكیلده وورغولامالیییق. فردی، تكباشینا ناماز قیلینماسینا ایجازه وئریلیب، آنجاق بو، هئچ بیر زامان توصیه ائدیلمه‌ییب. نامازی جاماعتلا بیرگه قیلماق همیشه تكباشینا قیلماقدان اوستون توتولوب. حتی، ایكی نفر بیر آرایا گلدیكده دینی باخیمدان جاماعت تشكیل ائتمیش اولورلار و دیگر گلنلر اونلارا قوشولور، ایماما تابع اولاراق بیرگه ناماز قیلیرلار. ایندی ایسه جاماعتلا قیلینان نامازلارین دیگر جهتلرینه داها یاخیندان نظر یئتیرك.
اگر ایسلام رئگیونال، ایرقچی و یا میللی بیر دین اولسایدی، بو دینین بوتون منسوبلاری‌نین همین رئگیونون، همین ایرقین و همین میللتین دانیشدیغی دیلده دانیشماسی لازیم گله‌جكدی. آنجاق مؤمینلری - بیری‌نین او بیرینی آنلامادیغی - یوزلرله دیلده دانیشان و دونیانین هر یانیندا یاشاییب بوتون ایرقلره منسوب اولان عوموم‌بشری بیر دینین صرورت و احتیاجلاری تامامیله فرقلیدیر. بیزیم (موسلمانلارین) حیاتیمیز هله حضرت پئیغمبرین دؤورونده كوسموپولیت ایدی، بو گون ایسه داها دا كوسموپولیتدیر. دونیانین موسلمانلار یاشایان هر بیر شهری - ایستر اورادا اولان قوناقلار، ایسترسه ده همین شهرده دایمی یاشایان اینسانلار اولسون - موختلیف دیل قروپلاریندان اولان اینسانلارین مسكنینه چئوریلیب. بئله اولان حالدا خاریجیلره قارشی نزاكت و قوناقپرورلیگی بورادا نظره آلماق لازیمدیر. دئیك كی، بیر تورك چینه گئدیر. او، چین دیلینده بیر كلمه ده بیلمیر. فرض ائدك كی، همین تورك كوچه‌دن كئچركن بیر نفرین "چان چو چی چان" كیمی سؤزلرله قیشقیردیغینی ائشیدیر. البته كی، بو سؤزلرین معناسینی باشا دوشمه‌یه‌جك. اگر بو سؤزلر مؤذنین اوخودوغو آذانین چین دیلینده ترجومه‌سیدیرسه، همین موسلمان تورك بونو باشا دوشمه‌دیگی اوچون او گون او شهرده قیلینان جومه نامازینی اؤزو ده بیلمه‌دن اؤتوره‌جك، دیگر نامازلاری دا مسجیدده قیلماقدان مهروم اولاجاق. (یئری گلمیشكن، چین مسجیدلری فرانسا، اینگیلتره و یا شرق اؤلكلرینده‌كی مسجیدلره اوخشامیر و میناره‌لری ده یوخدور). بو جور وضعیتله تكجه موسلمان بیر تورك دئییل، عینی زاماندا خاریجی اؤلكلره صفر ائدن موسلمان بیر چینلی ده قارشیلاشا بیلر. هر بیر موسلمان نامازی اؤز دیلینده قیلسا، عینی دینین منسوبلاری آراسیندا هئچ بیر اورتاق نقطه قالمایاجاق. بو باخیمدان عوموم‌بشری بیر دینین بوتون مؤمینلر آراسیندا اورتاق اولان بعضی اؤنملی دیَرلره مجبورا احتیاجی واردیر. آذان و نامازدا اوخونماسی زروری اولانلار عبادتین یئرینه یئتیریلمه‌سینده بو اساس دیَرلرین بیر قیسمینی تشكیل ائدیر. بو اسنادا قئید ائدك كی، ایكی فرقلی دیلین سؤزلری بضا عینی معنادا اولمادیقلاری حالدا اوخشار شكیلده تلفّوظ ائدیلیر، بضا ده هانسیسا دیلده‌كی نورمال بیر سؤز باشقا بیر دیلده گولونج و یا قئیری-ائتیك معنا ایفاده ائدیر. بئله بیر تهلوكه‌لی وضعیت اؤنجه‌دن بیلینمه‌ین، ایلك دفعه، مثلا، هانسیسا صفر اسناسیندا ائشیدیلن بیر دیلله باغلی یاراندیقدا اونون نتیجه‌سی داها پیس اولا بیلر. بو جور آرزوئدیلمز وضعیت رببه عبادت اوچون قیلینان نامازین عومومی روحونا ضدیر. بو باخیمدان عادتا اوشاقلیقدان وردیش اولونموش متنلر بئله بیر پروبلئمین قارشیسینی آلیر، ناماز قیلان شخص عرب اولماسا دا، ناماز متنلرینی عربجه اوخویور.
بضا خاریجی دوشمنی حاقیندا چیركین دوشونجه‌لره مالیك اولان اینسان اوغلونون پسیخولوژی جهتی ده یاددان چیخاریلمامالیدیر. هر گون قارشیلاشدیغیمیز بعضی حاللار، سییاسی (میللی)، حتی، شخصی پروبلئملر، ضدیتلر، مثلا، بیر فرانسیزی اینگیلیسجه، آلمانجا، روسجا و یا باشقا بیر دیلده قیلینان نامازا قاتیلماماغا سؤوق ائده‌جكدیر. عربجه قورآن و حدیس دیلی اولدوغونا گؤره موسلمانلارین گؤزونده سارسیلماز حؤرمته و پرئستیژه مالیكدیر. عربلرین دیلی اولدوغونا گؤره یوخ، پئیغمبر حضرت محمّدین، "مؤمینلرین آنالاری"نین، سون سؤزونو، سون امرینی بیزه چاتدیرماق اوچون اللهین اؤزونون سئچدیگی دیل اولدوغونا گؤره موسلمانلار نامازی عربجه قیلیرلار.
دینداش اولان اینسانلار آراسیندا بیرلیك و همریلیك صرورتی‌نین اوزرینده نه قدر ایسرار ائدیلسه، یئنه ده آزدیر. بو باخیمدان آدی چكیلن ساحه‌ده اؤنجه‌دن وار اولان دیَرلری ایتیرمك عوضینه قارداشلیق موناسیبتلرینی گوجلندیرمك اوچون هر گون یئنی علاقه‌لر قورماق، ایره‌لیلییشلر الده ائتمك لازیمدیر.
بو مسئله‌ده (نامازین عربجه قیلینماسی مسئله‌سینده) بئین الخالق كونفرانسلار و كونقرئسلر ده نومونه گؤستریله بیلر. مثلا، بمت-نین توپلانتیسینا قاتیلان بیر شخصین دانیشماق اوچون ایسته‌دیگی دیلی سئچمه‌سی مومكون دئییل. بو، هم تشكیلاتین قایداسینا، هم ده اورادا گودولن مقصده ضدیر. چونكی بمت-نین توپلانتیسیندا ایشتیراك ائتمكده مقصد هانسیسا بیر دیلده دانیشماق یوخ، اؤز مؤوقئیینی، فیكیرلرینی اورادا ایشتیراك ائدنلره چاتدیرماقدیر. بو باخیمدان بمت-نین رسمن قبول ائتدیگی دیللرین بیرینده، قایدایا گؤره اینگیلیس و یا فرانسیزجادان ایستیفاده ائتمك - یاخود چیخیشینی ترجومه ائتمك - مجبوریدیر. هئچ كیم بو قایدایا اعتراض ائده بیلمز. بیر سؤزله، عومومی ماراق باخیمیندان شخصی ماراقلار قوربان وئریلیر، یوخسا اوزون مدت عرضینده شخصی منفتی‌نین بئله حدر اولماسی گؤزله‌نیلن حالدیر.
مثلاین هئچ ده آز اهمیت كسب ائتمه‌ین بیر جهتی ده وار. حقیقتن ده، هئچ بیر اثرین ترجومه‌سی اصلا اونون اوریژینالی‌نین یئرینی وئرمیر. مثلا، بو گون فرانسیز دیلینده (دونیانین بیر چوخ دیللرینده اولدوغو كیمی) قورآنین خئیلی ترجومه‌سی وار. حال‌بوكی، زامان كئچدیكجه یئنی ترجومه‌لره ده راست گلیریك. بو ترجومه‌لری ائدنلر كئچمیش ترجومه‌لرین بعضی قوسورلو جهتلرینی آشكارلادیقلاری اوچون بئله بیر ایشه گیریشیرلر. بو جور وضعیت تكجه فرانسیزجایا دئییل، دونیانین بوتون دیللرینه شامیل ائدیله بیلر. اوسته‌لیك، بئله حال قورآنلا یاناشی دیگر اثرلرین ترجومه‌سی اوچون ده كاراكتئریكدیر. ائله ایسه قوسورلو یوخسا موكممل اولاندان، یاخود ترجومه‌دن و یا اوریژینالدان ایستیفاده ائتمك لازیمدیر؟
بو مؤوضو ایله باغلی یئری گلمیشكن، خاتیرلاداق كی، ایسلامدان باشقا هئچ بیر دین اساسلاندیغی ایلاهی وحیین اوریژینالینا، قوروجوسونون تعلیمی‌نین اصلینه بو گون تام و قوسورسوز شكیلده مالیك دئییلدیر. خریستیانلارین، یهودیلرین، زردوشتلرین و دیگر دینین منسوبلاری‌نین مقدس كیتاب حساب ائتدیكلری، اللرینده اولان اثرلر یا ترجومه‌لردن، یا دا ان اوزاغی بعضی مقدس متنلردن عبارتدیر. موسلمانلارین بو مسئله‌ده استثنا تشكیل ائتمه‌لری، وحیین، یعنی قورآنی-كریمین اوریژینال متنی‌نین بو گونه قدر گلیب چیخماسی چوخ بؤیوك خوشبختلیكدیر!
علاوه ائدك كی، قورآن نثر اثری اولماسینا باخمایاراق، ریتم، آواز و س. اولماقلا شعرین بوتون خصوصیتلرینی و ائجازكارلیغینی اؤزونده ائهتیوا ائدیر. بو، ائله بیر سویه‌ددیر كی، نظم اثری‌نین میصراعسینا بیر حرف علاوه ائتدیكده و یا چیخارتدیقدا همین میصراع نئجه پوزولورسا، قورآنین متنینه بیر حرف آرتیریلدیقدا و یا چیخاریلدیقدا ایلاهی متنین ائجازكارلیغی دا او جور پوزولور.
بیر مدت اول ایسلامی قبول ائتمیش بیر موسیقیچی منه قورآنین 110-جو سوره‌سی اولان “نثر” سوره‌سینده چاتیشمازلیغا بنزر بیر شئیین اولدوغونو سؤیله‌دی. چونكی همین سوره‌دكی بیر یئری "فی دینیللاهی افوه‌جه فسببیه" كیمی اوخویوردو. اونا گؤره بو، موسیقی باخیمیندان قوسورلو ایدی. او واخت قورآنین اوخونماسی (قیراتی) ایله باغلی آزاجیق معلوماتیم منیم ایمدادیما چاتدی و اونا "خئیر، بو حیصه‌نین دوزگون اوخونوشو "فی دینیللاهی افوه‌جه فسببیه" یوخ، "فی دینیللاهی افوه‌جن فسببیه"دیر"، دئدیم. بوندان سونرا همین موسیقیچی و خوش نیتلی قارداشیمیز منه بئله جاواب وئردی: "سیزین ایمانینیز سایه‌سینده ایمانیمی یئنیله‌ییرم. موسیقی باخیمیندان اسكیك بیر شئی قالمادی و قورآنین بو بؤلومونده هئچ بیر اسكیكلیك گؤرونمور".
قورآنین نثری شئبرین میصراعلاری قدر اؤلچولو و هماهنگدیر. بئله مؤهتشم و موكممل بیر شئیین یئرینه نیسبتن بایاغی بیر شئیی قویماغی كیم آرزو ائدر؟
ایسلامین ناماز عبادتینده سؤیله‌نیلن ایفاده‌لرین (سؤزون) چوخ آز اولدوغونو دا نظردن قاچیرماماق لازیمدیر. ایلك اولاراق نامازلا باغلی آذان و ایقامه وار. بیلا واسیطه نامازین داخیلینده ایسه “اللهو اكبر”، “سوبحانه رببییل-آزیم”، “سوبحانه رببییل-الا” ایفاده‌لری، (یئددی آیه‌لیك) قیسا “فاتیحه” سوره‌سی و قورآنین دیگر سوره‌لری، ائله‌جه ده قیسا “ات-تاهیاتو” ایله دعالار اوخونور. نامازدا سؤیله‌نیلن ایفاده‌لرین و سؤزلرین هامیسی بوندان عبارتدیر. بو متنلر بوتؤولوكده بیر صحیفه‌دن چوخ اولماز، اوسته‌لیك، بو متنلرده‌كی سؤزلرین اكثریتینی موسلمانلار بیلیرلر و موسلمان اؤلكلرین دیللرینه داخیل اولموشلار. حتی، او سویه‌ده كی، ناماز قیلماغا یئنی باشلایان شخص اونلارین معناسینی آسانلیقلا و اذیت چكمه‌دن اؤیرنه بیلر. اونلارین معنالاری بیر دفعه اؤیره‌نیلدیكدن سونرا ایسه موسلمانین نامازی آرتیق مئخانیكی و معناسینی بیلمه‌دن ازبرله‌مك ماهیتینی ایتیرر.
بو سطرلرین مؤلفی شخصاً بئله دوشونور: هئچ بیر موسلمان قورآنین ترجومه‌سینه هئچ بیر زامان الله طرفیندن ائلچیسینه (حضرت محمّده) وحی اولونموش اوریژینالینا گؤستردیگی قدر حؤرمت بسله‌مه‌یه‌جكدیر. چونكی ترجومه محض اللهین ائلچی تعیین ائتدیگی پئیغمبر كیمی یانلیش و سهولردن قورودوغو بیر شخص طرفیندن دئییل، آدی بیر اینسان طرفیندن ائدیلیر.
بو مسئله ایله باغلی عرب دیلی‌نین قئید ائتمه‌یه لاییق باشقا بیر جهتی ده وار. بو دا اوندان عبارتدیر كی، هامی طرفیندن قبول ائدیلن موقاییسولونماز موسیقی خصوصیتیندن علاوه عرب دیلی اون عصردن بریدیر كی، دیلچیلیك، لوغتچیلیك، تلفّوظ، حتی، یازیلیش باخیمیندان دیَیشمه‌میشدیر. بو گونون عرب قزئتلرینی و رادیو وئریلیشلرینی باشا دوشنلر قورآنین دیلینی ده تام معناسی ایله باشا دوشورلر. سون پئیغمبر و اللهین ائلچیلری‌نین مؤهورو طرفیندن گتیریلمیش دین اوچون كؤهنلمه‌ین بیر دیل ده لازیم دئییلمی؟
بیر گون بیر اونیوئرسیتئت طلبه‌سی قارشیمدا دوراراق نامازدا سؤیله‌نیلن سؤزلرین (اوخونان آیه و دعالارین) معناسی‌نین باشا دوشولمه‌سی‌نین اؤنمی اوزرینده ایسرارلا دایاندی. گؤردوم كی، اونا سؤیله‌دیگیم دلیللرین هئچ بیرینی قبول ائتمك ایستمیر. بو زامان اونا "یاخشی، سیز منه آنا دیلینیزده بئش واخت ناماز قیلاجاغینیزا دایر سؤز وئرسه‌نیز، من ده سیزین بونو ائتمه‌یینیزه (باشقا دیلده ناماز قیلماغا) ایجازه وئره‌جه‌یم"، دئدیم. همین طلبه موباهیسه‌نی درحال دایاندیردی و بیر داها منیم یانیما گلیب بو مؤوضودان صؤحبت آچمادی. باشقا ایفاده ایله دئسك، اینانجی و عبادتی میللیلشدیرمك ایسته‌ینلر عبادت ائتمك ایسته‌مه‌ین اینسانلاردیر. ان آزیندان نامازین یالنیز عربجه قیلینماسینا اعتراض ائدنلرین بؤیوك اكثریتینی بو قبیلدن اولانلار تشكیل ائدیر. بیر مؤمینین ایسلاما اینانمایان و اونو حیاتیندا تطبیق ائتمه‌ین شخصلرین نه درسلرینه، نه ده اؤیودونه احتیاجی وار!
سؤزومو بیتیرمزدن اول بیلدیریم كی، نامازدا قورآنین ترجومه‌سینی اوخوماغین جایز اولدوغو فیكرینی مدافعه ائدركن ابو هنیفه (میلادی 767-جی ایلده وفات ائدیب) كیمی بؤیوك بیر شخصیتین بو مسئله‌ده اونلاری دستكله‌دیگینی سؤیله‌ین بعضی اینسانلار وار. بو شخصلر ابو هنیفه‌نین اوللر بئله بیر فیكیر ایره‌لی سوردویونو، اما سونرا بو فیكرینی دیَیشدیردیگینی (بئله كی اونون بو فیكرینی دیَیشدیردیگینی ایسلام هنفی حقوقونون اساس كیتابلاری اولان ال-مرگینانی‌نین "هیدایه"، ال-هاسكافی‌نین ایسه "اد-دوررول-موختار" اثرینده چوخ آچیق بیر شكیلده گؤروروك) و ابو هنیفه‌نین ایلاهیاتچی-حقوقشوناسلارین عومومی فیكرینه قوشولاراق نامازدا یالنیز عربجه متندن ایستیفاده ائدیلمه‌سی قناعتینه گلدیگینی سؤیله‌مك ایستمیرلر. البته، یئنی موسلمان اولموش بیر شخصین وضعیتی كیمی خصوصی حاللار نظره آلینمیشدیر. بئله كی ایسلامی قبول ائدن شخصین درحال بئش واخت نامازا باشلاماسی لازیمدیر. نامازدا ایسه موعیین ایفاده‌لر عربجه اوخونمالیدیر. همین شخصین بو ایفاده‌لری، آیه‌لری و دعالاری ازبرله‌ینه قدر اونلارین ترجومه‌سینی اؤز آنا دیلینده و یا بیلدیگی باشقا بیر دیلده اوخوماسینا ایجازه وئریلمیشدیر. بو مسئله‌ده الیمیزده سالمان ال-فارسی ایله باغلی دقتلاییق بیر نومونه وار. او، “فاتیحه” سوره‌سینی محض حضرت پئیغمبرین ایجازه‌سی ایله فارس دیلینه ترجومه ائتمیش و اونو ایسلامی یئنی قبول ائدن بیر قروپ ایرانلییا گؤندرمیشدیر. (باخ: "تاج اش-شاریا"، "نیهایه هاشییه ال-هیدایه"؛ اس-سراهسی "ال-مبسوط"). اونلار دا بو ترجومه‌دن دیللری عربجه متنه آلیشانا قدر ایستیفاده ائتمیشلر. بئله اولان حالدا، یئنی موسلمان اولانلار عربجه متنلرین باشقا بیر دیلده ترجومه‌سیندن بیر نئچه ساعتلیغا و یا بیر نئچه گونلویه حاقلی اولاراق ایستیفاده ائده بیلرلر.
قیساجاسی، نامازین باشقا بیر دیلده قیلینماسی‌نین هم موسبت، هم ده منفی طرفلری وار. عوموم‌بشری بیر دینین منسوبلاری اوچون نامازی اؤز دیللرینده قیلماق عینی شكیلده هم فایدالی، هم ده ضررلیدیر. بئله اولان حالدا فایدالاری ایله ضررلری بیر ترزیده چكیب كونكرئت قرار قبول ائتمك لازیمدیر و ائهوه‌نی-شررین (شرلی اولان ایكی شئیدن داها آز شرعی اولانا اوستونلوك وئرمك) هارادا اولدوغونا دقت گؤستریلمه‌لیدیر!
نامازی اؤیرنمك ایسته‌ینلر اوچون…
مقدس دینیمیز اولان ایسلامدا مادی و معنوی تمیزلییه چوخ بؤیوك اهمیت وئریلیر. حتی تمیزلیك ایمانین یاریسی اولاراق قییمتلندیریلیر. قوسل، دستماز و ناماز ایسه بو مادی و معنوی تمیزلیگین ان بؤیوك نومونه‌سی و سیموولودور. «قوسل و دستماز عمومیتله، ایسلامدا بوتون عبادتلرین گیریشی و آچاریدیر» دئسك، یانیلماریق. ناماز ایسه ایسلامین امر ائتدیگی ان بؤیوك و اهمیتلی عبادتلردن بیریدیر. بیر چوخ فایداسی و حیكمتی اولماقلا یاناشی ناماز اولا اینسانا، اؤجا و بؤیوك اولان اللهین راضیلیغینی قازاندیران، اینسانی یارادیجیسی اولان اللها یاخینلاشدیران و مؤمینین مئراجی اولان بیر دعادیر. بوندان باشقا ناماز -ایسلام دینینین بئش اساسیندان بیری، پئیغمبرلرین یولو، ملكلرین سئوگیسینه نایل ائدن بیر عبادتدیر. عینی زاماندا ناماز ایمانین ایشاره‌سی، دعانین قبولونا واسطه، ریزقه بركت گتیرن، اینسان ووجودونا راحتلیق وئرن صالح بیر عملدیر. ناماز همچی‌نین دوشمنلر اوزرینه بیر سلاح اولان، شیطانی اینساندان اوزاقلاشدیران، اؤلوم ملیی ایله ناماز قیلان آراسیندا بیر شفاعتچیدیر. ناماز
قبیرده ایشیق، مونكر و نكیر ملكلرینه جاواب، قییامته قدر قبیرده جان یولداشی، قییامت گونونده ناماز قیلانلارین اوستونده بیر كؤلگه‌لیك، اینسانین باشی‌نین تاجی، بدنین پالتاری، اؤنونده گئدن نور، ربلری‌نین حضوروندا مؤمینلرین هوججتی، سیرات كؤرپوسوندن كئچیش، جنّتین آچاری و مریفت نورودور. ناماز داها نئجه چوخ حیكمتلری اولان عرب دیلینده آدی "سالت (جمعی سالاوات)" سؤزلری ایله ایفاده ائدیلن، تكبیر ایله باشلاییب موعیین حركت و سؤزلرله داوام ائده‌رك سلاملا سونا چاتان، اؤجا یارادان اولان الله تعالییا قارشی تسبیح، تزیم، حمد و شوكرون ایفاده‌سیدیر. و ناماز، بؤیوك ایسلام پئیغمبری حضرتی محمّدین (ساللاللاهو علئیهی و سللم) ده دئدیگی كیمی "اونون گؤزونون نورودور".
داها بیلمه‌دیگیمیز چوخ بؤیوك فایدالاری، ثاوابلاری و حیكمتلری اولان نامازی اؤیرنمك و اؤیرتمك اوچون حاضرلانان و مؤمینلریمیزه تقدیم ائدیلن بو كیتابین ایشیق اوزو گؤرمه‌سی چوخ سئویندیریجی بیر حالدیر. موستقیللیگیمیزدن گونوموزه قدر اولان سون بیر نئچه ایل عرضینده دین ساحه‌سینده باش وئرمیش موسبت دیَیشیكلیكلر، اهالی‌نین گئنیش كوتله‌لری‌نین دینین معنوی-ائتیك دیَرلرینه اویغونلاشماسی، دینی ادبیاتین یاییلماسی، ایختیساسلاشدیریلمیش تدریس مركزلری‌نین آچیلماسی، یئنی عبادت اوجاقلاری‌نین تیكیلیب كؤهنه‌لری‌نین برپا ائدیلمه‌سی، مقدس یئرلره زیارتلرین تشكیلی اؤلكمیزده دیندارلیغین گئنیش ووست آلدیغینی، گئتدیكجه دیندارلارین سایی‌نین آرتدیغینی و دینه اولان احتیاجین گئنیشلندیگینی گؤستریر. بیز اینانیریق كی، بو كیتاب دینینی اؤیرنمه‌یه چالیشان و ناماز قیلماغا باشلایان دیندارلار اوچون چوخ بؤیوك بیر تؤهفه‌دیر. اونا گؤره ده كیتابین حاضرلانماسیندا امیی كئچن و زحمت چكن هر كسه تشككور ائدیریك. قوی بو كیتابدان اؤیرندیكلریمیز پارلاق بیر نور كیمی هر بیریمیزین حاق یولونو دایم ایشیقلاندیرسین و ایمانیمیزی كامیللشدیرسین. قلبیمیزین قاپیلارینی هر جور پیسلیك، یامانلیق، دونیانین نفسانی هریسلیك و خبیسلیكلری‌نین اوزونه باغلاسین. قوی الله درگاهیندا، روحلار عالمینده شرفلی، لیاقتلی یئر توتماغیمیز اوچون بیزه یار اولسون. آمین!
نامازی اؤیرنمك ایسته‌ینلر اوچون…
مقدس دینیمیز اولان ایسلامدا مادی و معنوی تمیزلییه چوخ بؤیوك اهمیت وئریلیر. حتی تمیزلیك ایمانین یاریسی اولاراق قییمتلندیریلیر. قوسل، دستماز و ناماز ایسه بو مادی و معنوی تمیزلیگین ان بؤیوك نومونه‌سی و سیموولودور. «قوسل و دستماز عمومیتله، ایسلامدا بوتون عبادتلرین گیریشی و آچاریدیر» دئسك، یانیلماریق. ناماز ایسه ایسلامین امر ائتدیگی ان بؤیوك و اهمیتلی عبادتلردن بیریدیر. بیر چوخ فایداسی و حیكمتی اولماقلا یاناشی ناماز اولا اینسانا، اؤجا و بؤیوك اولان اللهین راضیلیغینی قازاندیران، اینسانی یارادیجیسی اولان اللها یاخینلاشدیران و مؤمینین مئراجی اولان بیر دعادیر. بوندان باشقا ناماز -ایسلام دینینین بئش اساسیندان بیری، پئیغمبرلرین یولو، ملكلرین سئوگیسینه نایل ائدن بیر عبادتدیر. عینی زاماندا ناماز-ایمانین ایشاره‌سی، دعانین قبولونا واسطه، ریزقه بركت گتیرن، اینسان ووجودونا راحتلیق وئرن صالح بیر عملدیر. ناماز همچی‌نین-دوشمنلر اوزرینه بیر سلاح اولان، شیطانی اینساندان اوزاقلاشدیران، اؤلوم ملیی ایله ناماز قیلان آراسیندا بیر شفاعتچیدیر. ناماز قبیرده ایشیق،
مونكر و نكیر ملكلرینه جاواب، قییامته قدر قبیرده جان یولداشی، قییامت گونونده ناماز قیلانلارین اوستونده بیر كؤلگه‌لیك، اینسانین باشی‌نین تاجی، بدنین پالتاری، اؤنونده گئدن نور، رببی‌نین حضوروندا مؤمینلرین هوججتی، سیرات كؤرپوسوندن كئچیش، جنّتین آچاری و مریفت نورودور. ناماز داها نئجه چوخ حیكمتلری اولان عرب دیلینده آدی "سالت (جمعی سالاوات)" سؤزلری ایله ایفاده ائدیلن، تكبیر ایله باشلاییب موعیین حركت و سؤزلرله داوام ائده‌رك سلاملا سونا چاتان، اؤجا یارادان اولان الله تعالییا قارشی تسبیح، تزیم، حمد و شوكرون ایفاده‌سیدیر. و ناماز، بؤیوك ایسلام پئیغمبری حضرتی محمّدین (ساللاللاهو علئیهی و سللم) ده دئدیگی كیمی "اونون گؤزونون نورودور".
داها بیلمه‌دیگیمیز چوخ بؤیوك فایدالاری، ثاوابلاری و حیكمتلری اولان نامازی اؤیرنمك و اؤیرتمك اوچون حاضرلانان و مؤمینلریمیزه تقدیم ائدیلن بو كیتابین ایشیق اوزو گؤرمه‌سی چوخ سئویندیریجی بیر حالدیر. موستقیللیگیمیزدن گونوموزه قدر اولان سون بیر نئچه ایل عرضینده دین ساحه‌سینده باش وئرمیش موسبت دیَیشیكلیكلر، اهالی‌نین گئنیش كوتله‌لری‌نین دینین معنوی-ائتیك دیَرلرینه اویغونلاشماسی، دینی ادبیاتین یاییلماسی، ایختیساسلاشدیریلمیش تدریس مركزلری‌نین آچیلماسی، یئنی عبادت اوجاقلاری‌نین تیكیلیب كؤهنه‌لری‌نین برپا ائدیلمه‌سی، مقدس یئرلره زیارتلرین تشكیلی اؤلكمیزده دیندارلیغین گئنیش ووست آلدیغینی، گئتدیكجه دیندارلارین سایی‌نین آرتدیغینی و دینه اولان احتیاجین گئنیشلندیگینی گؤستریر. بیز اینانیریق كی، بو كیتاب دینینی اؤیرنمه‌یه چالیشان و ناماز قیلماغا باشلایان دیندارلار اوچون چوخ بؤیوك بیر تؤهفه‌دیر. اونا گؤره ده كیتابین حاضرلانماسیندا امیی كئچن و زحمت چكن هر كسه تشككور ائدیریك. قوی بو كیتابدان اؤیرندیكلریمیز پارلاق بیر نور كیمی هر بیریمیزین حاق یولونو دایم ایشیقلاندیرسین و ایمانیمیزی كامیللشدیرسین. قلبیمیزین قاپیلارینی هر جور پیسلیك، یامانلیق، دونیانین نفسانی هریسلیك و خبیسلیكلری‌نین اوزونه باغلاسین. قوی الله درگاهیندا، روحلار عالمینده شرفلی، لیاقتلی یئر توتماغیمیز اوچون بیزه یار اولسون. آمین!
نامازین اینسانلارا فایدالاری نامازین بیزه مادی-معنوی بیر چوخ فایدالاری وار. بو فایدالاردان بعضیلری بونلاردیر. 1. گونده بئش واخت ناماز قیلان بیر اینسان، دایما اللهی خاتیرلایار و اؤزونو هر آن اونون قارشیسیندا حیسس ائدر. بو ایسه، او اینسانین یادداشیندا پیس دوشونجه‌لرین یارانماسینا ایمكان وئرمز. دونیادا اینسانا اللهی اونوتدوراجاق، اونو قفلته آتاجاق بیر چوخ شئی وار. اینسان یارادیلیشی باخیمیندان گئجه-گوندوز دونیوی ایشلرله مشغولدور. بو مشغله ایچینده اولان اینسانا هر آن اللهی خاتیرلاداجاق بیر شئیین اولماسی واجیبدیر. بئله بیر شئی اولماسا، اینسان هم اللهی اونودار، هم ده قلبینده الله قورخوسونا یئر وئرمز. اللهی اونوداندا ایسه آنجاق اؤز نفسینی، كئیفینی، منفتینی دوشونن ائقویست بیر اینسان حالینا گلر. حاق، حقوق، عدالته فیكیر وئرمز. اینسان بو حالا گلنده، آرتیق اونا نه قانون، نه ده پولیس تأثیر ائده بیلر. فورصت دوشنده هئچ نَیه باخمایاراق ایسته‌دیكلرینی ائدر. باخ بونون اوچوندور كی، الله تعالی اینسان اوغلونون قلبینه اونا دایما اللهی خاتیرلاداجاق بیر گؤزتچی قویموشدور. بو گؤزتچی ده نامازدیر. ناماز اینسانا مؤولاسینی خاتیرلادیر. عاغیل، فیكیر، ال، آیاق، گؤز، قولاق، كیمی بوتون ازالارینی گوناهلاردان قورویار. باشقاسی‌نین مالینا، جانینا، آر و ناموسونا گؤز دیكمز. نامازین بو یؤنونه قورانی-كریمده بئله ایشاره اولونموشدور: “ناماز قیل. اونا گؤره كی، ناماز اینسانی هر جور پیس و چیركین ایشلردن اوزاق توتار”. حدیسی-شرعیفده دئییلیر: “ناماز دینین دیرگیدیر.” 2. ناماز مؤمینین گونده‌لیك حیاتینی دا قایدایا سالار. گونده بئش دفعه، موعیین اولونموش واختلاردا اللهین حضوروندا اولماق صرورتی اینسانی موعیین بیر قایدا و نیزام ایچینده یاشاماغا سؤوق ائدر. ایشلرینی ناماز واختلاری‌نین موعیین ائتدیگی زامان دیلیملرینه گؤره تنزیمه مجبور ائدر. 3. هر ناماز صاحبینه نفسینی موهاكیمه و نظارت ائتمك خصوصیتینی ده قازاندیریر. تئز-تئز مودیر و یا موفتتیش حضورونا چاغریلان بیر ممور، ایشینده نئجه دقتلی داورانیر، ایشلرینی نئجه مونتزم ائدیرسه، بونون كیمی گونده ان آزی بئش دفعه الله تعالینین حضورونا چیخان بیر اینسان دا، بوتون ایشلرینی خطا و سهوسیز ائدیر. 4. ناماز قیلان بیر مؤمین، قلبن راحت، روحن قوتلی، منن گوجلودور. او، حیاتی بویونجا وظیفه‌سینی حاقییلا یئرینه یئتیرمیش اولماغین حضورو ایله یاشاییر. 5. الله تعالینین بئش واخت نامازینی قیلان بیر اینسانی، جنّتینه قویاجاغینا دایر ودی واردیر. “جنّتین آچاری نامازدیر” حدیسی-شرعیف ده بو ایلاهی وعده اویغون سؤیله‌نیلیب. بو ایفاده ناماز قیلمایان كیمسه‌نین جنّته گیره بیلمه‌یه‌جیی آنلامینا گلمیر. الله ایسته‌یرسه، قولونون راضی اولدوغو بیر یاخشیلیغیندان و یا ایسلامی بیر خیدمتی اوچون، اونون گوناه و بوتون قوسورلارینی، عبادت و بورجلارینی افو ائدیب اونو جنّتینه قویا بیلر. بو، تمامن اونون لوطف و مرحمتینه باغلیدیر. ناماز عبادتینی معنا و روحونا اویغون شكیلده قوسورسوز یئرینه یئتیرنه ایسه الله جنّتینی ود ائتمیشدیر. 6. گونده بئش واخت ناماز قیلماق عینی زاماندا كیچیك گوناهلار اوچون ده بیر عوضدیر. رسولی-اكرم بئش واخت نامازی واختیندا قیلانی، گونده بئش دفعه ائوینین اؤنوندن آخان بیر چایا گیریب یویونانا بنزه‌دیر. 7. شرط و ادبینه تام ریایت ائدیله‌رك قیلینان بئش واخت نامازین قییامت گونونده صاحبی اوچون بیر نور، دلیل و ثبوت اولاجاغی، اونو قبیرده قارانلیقلاردان و عذابدان، حسابین چتینلیكلریندن قورتاراجاغی دا حدیسی-شرعیفلرین بَیانیندان بیلینیر. 8. نامازین دونیا و آخیرت حیاتی اوچون ان موهیم فایدالاریندان بیری ده ناماز قیلان اینسانین بوتون دونیوی ایش و چالیشمالاری‌نین گؤزل بیر نیتله عبادت ساییلماسیدیر. بو بؤیوك قازانجین ایسه تك بیر شرطی واردیر. او دا فرض اولان نامازلارینی قیلماق، جدی بیر سبب اولمادان نامازلارینی قضا ائتمه‌مكدیر. اینسانین دونیوی چالیشمالاری‌نین عبادت ساییلماسی‌نین سیرری، نامازین اینسانلارا فایدالی اولاجاق خیدمتلر گؤسترمه‌یه جدی بیر زؤوق و هیجان میدانا گتیرمه‌سیدیر. بونا گؤره، اینسان قوجالسا بئله، عائله سی‌نین میشتی اوچون ایشله‌مه‌لیدیر. “آرتیق یاشلاندیم دئیه‌رك، بیر كنارا چكیلیب ساده‌جه آخیرتیم اوچون چالیشیم”، دئمه‌مه‌لیدیر.
واسطه‌سیز گلن امر - ناماز بۇرا وحیین واسطه‌سیز جریان ائتدیگی بیر یئر ایدی. ان واجیب وظیفه بئله بیر شرایطده امر ائدیلیردی: ناماز. بۇ ناماز هر گۆن اللی واختدا قێلیناجاق بیر ناماز ایدی. بۇ، هم ده اۆممتین مئراجی اوْلاجاق بیر دۆستور ایدی. آرتیق الله رسولونون قاییتماق واختی گلیب چاتمیشدی. رسولوللاه (ساللاللاهو آلیهی و سللم) یوْلا چێخدی و هز.مۇسانین یانینا گلنده اوْ: - رببین اۆممتینه نَیی فرض بۇیوردو؟- دئیه سوْروشدو. آیدین ایدی كی، بئله بیر یاخینلیق اؤزو ایله مسئولیت گتیریردی. - اللی واخت ناماز،- بۇیوردو. ایسرایل اوْغوللاری ایله چوْخ آغریلی تجروبه‌لر یاشایان هز.مۇسا: - رببینه مۇراجعت ائت و بۇ مسئولیتی یۆنگوللشدیرمه‌سینی خاهیش ائت، چۆنكی اۆممتی‌نین بۇنا گۆجو چاتماز! چۆنكی من ایسرایل اوْغوللاری ایله بۇنا اوْخشار چوْخ تجروبه‌لر یاشادیم و بۇنو تجروبه‌ده گؤردوم،- دئدی. بۇندان سوْنرا اللرینی قالدیران هز.محمّد (ساللاللاهو آلیهی و سللم) بئله دۇعا ائدیردی: - ائی رببیم! اۆممتیمین بۇ مسئولیتینی یۆنگوللشدیر! بۇ قدر ایلتیفاتلارا نایل اوْلان سئویملی پئیغمبر خاهیش ائدر، اوْنا هئچ مۆسبت جاواب وئریلمزدیمی؟ گلن مئساژ نامازین بئش واخت آزالدیلدیغینی سؤیله‌ییردی. هز.مۇسا (ساللاللاهو آلیهی و سللم) بۇنون دا اؤهده‌سیندن گلمه‌یین مۆمكون اوْلمادیغینی دئدی. یئنه مۇراجعت ائتدی و یئنه بئش واخت آزالدیلدی. بۇندان سوْنرا هر دفعه یئنی بیر خاهیش اوْلور و هر دفعه بئش واختین آزالدیلماسی باش وئریردی. آخیردا مسئله آخیرینجی بئش واختا قدر گلیب چاتدی. هز.مۇسا (ساللاللاهو آلیهی و سللم) بۇنون دا چوْخ اوْلدوغو فیكرینده ایدی، اما الله رسولو (ساللاللاهو آلیهی و سللم) رحمت قاپیسی‌نین داها چوْخ مجبور ائدیلمه‌مه‌سی‌نین گركلی اوْلدوغو قناعتینده ایدی. بۇ اسنادا مرحمتلی بیر سس ائشیدیلدی: - ائی محمّد! بۇنلار بیر گۆنده بئش واخت اوْلاراق فرضدیر. منیم قاتیمدا آرتیق حؤكم دیَیشمز. آنجاق هر بیر ناماز اوْن ناماز كیمیدیر، بۇنونلا دا بیرلیكده یئنه اللی ناماز واختی ثاوابی اوْلار. هر كیم بیر یاخشیلیق ائتمك ایسته‌دیگی حالدا اوْنو یئرینه یئتیره بیلمسه، یئنه ده بیر ثاواب آلار. هر كیم ده یاخشیلیق ائتمك ایستسه و بۇنو ائتسه، بۇنون ان آزی اوْن قاتی قدر ثاواب قازانار. یئنه هر كیم آیاغی سۆروشوب بیر پیسلییه مئیل ائدرسه، لاكین بۇنو ائتمه‌یه ایمكانی اوْلمازسا، پیسلیگین عوضی اوْلان گۆناه اوْنا یازیلماز، اگر بۇ آدام اۆرگیندن كئچیردیگی پیسلیگین ایچینه دۆشرسه و بۇنو ائدرسه، بۇ واخت دا اوْنا آنجاق بیر پیسلیگین عوضی یازیلار (مۆسلیم، "سهیه"، 1/145 (162، 163)). مؤوزو ایله باغلی آشاغیداكی لینكلره مۇراجعت ائده بیلرسینیز: ایسرا و مئراج ایسرا مئراج واسطه‌سیز گلن امر – ناماز قاییدیشداكی عكس-صدا ایكی كاروانین شاهیدلیگی مسجیدی-اقصانی تعریف ائتمك طلبی هز.ابو بكیرین فرقی
پئیغمبرین گؤزونون نۇرو: ناماز ناماز مئراجین هدیه‌سیدیر. ناماز اینانانلارین مئراجیدیر. ناماز حاقا یۆكسلمك، كبه‌یه یؤنلمكدیر. ناماز قلبین “اللاه! الله!” دئیه اینله‌مه‌سیدیر. ناماز اینسان رۇحونون اللها (ج.ج.) “یندئكسلنمه‌سی،” بۆتون وارلیغی ایله اوْنا (ج.ج.) یؤنلمه‌سیدیر. ناماز اللهین اؤز بنده‌لرینه گۆنون مۆعیین ساعتلاریندا تعیین ائتدیگی گؤروش آنیدیر. مؤمین بنده ناماز آنیندا اللهین (ج.ج.) حۆضوروندا اوْلدوغونون فرقینه واراراق اؤز رۇحونو اوْ مۆقدس آتموْسفئرده یۇیور، تمیزله‌ییر، معنوی پاكلیغا جان آتیر. ناماز حقیقی شۆكرون ایفاده‌سیدیر. مخلوقلارین اشرفی، ان اۆستونو اوْلاراق یارادیلان اینسانا گؤستریلن ان مۆناسیب شۆكور یوْلودور ناماز. ایگیرمی دؤرد ساعت كیمی دیَرلی خزینه‌نی بخش ائدن سوْنسوز قۆدرت صاحبینه همین ساعتلاردان بیرینی حصر ائتمكدیر ناماز. ناماز اللهلا دیالوْقدور، اوْنون (ج.ج.) گؤندردیگی دیلله یئنه اوْنونلا دانیشماقدیر. ناماز اوْنون (ج.ج.) قارشیسیندا عاجیزلیگین، صمیمیتین، علاجسیزلیغین، یالواریشین، دیز چؤكمه‌نین ایفاده‌سیدیر. ناماز اینسانین یارادانلا مۆناسیبتینی دایما جانلی ساخلایان واسطه‌دیر. ناماز گۆناهلارا قارشی سیپردیر. الله (ج.ج.) اخلاصلا قێلینان ایكی ناماز آراسیندا ایشلنن گۆناهلاری باغیشلایاجاغینی ود ائدیر. بۇ وعده اۆمیددیر ناماز. ناماز حاقا گۆونمكدیر، اوْنا (ج.ج.) سێغینماقدیر، سوْنسوزا دوْغرو ایره‌لیله‌مكدیر. ناماز حاقا عسگر اوْلماقدیر، اطاعتدیر. ناماز قۆرورون سێنماسی، آلنین یئره سۆرتولمه‌سیدیر. یالنیز و یالنیز اللها (ج.ج.) عبادتدیر ناماز، باشقا سجدگاه تانیماماقدیر. ناماز رۇحون قیداسیدیر. “روهونو بۇ قیدا ایله دوْیورمایان منن اؤلموشدور” - دئمكدیر. نامازسیزلیق رۇحسوزلوقدور. ناماز ابدیت یوْلچولوغونون یئگانه بیلئتیدیر. ناماز اۇجوز قییمته آلینان بؤیوك مۆكافاتدیر. قۇروموش رۇحلارین، تۆكنمیش اۆمیدلرین، چۆروموش كؤنوللرین یئنیدن جانلانماسی، شاهلانماسی، نۇرلانماسیدیر ناماز. ناماز مئراجین هدیه‌سیدیر. اینسانلارین مئراجیدیر ناماز. ناماز حاقا یۆكسلمك، كبه‌یه یؤنلمكدیر. ناماز قلبین “اللاه! الله!” دئیه اینله‌مه‌سیدیر. ناماز دینین دیرگیدیر. “نامازسیز اینسان دینینی یێخمیشدیر” دئمكدیر، “نامازسیز اینسان دینین مسئولیتی آلتیندا ازیلمیشدیر” دئمكدیر. ناماز ایسلامین بۆتون شرطلرینی ائهتیوا ائدن عبادتدیر. ناماز ایسلامدیر. ناماز گۆنون پروْقرامیدیر، مؤمینین ساعتیدیر، واختین بركتلنمه‌سیدیر. ناماز قبیر ملكلری‌نین سۇاللارینا جاوابدیر. جهنمین آتشینی سؤندورن بیر داملا گؤز یاشیدیر ناماز. ناماز اؤلومو اؤلدورمكدیر. ناماز ایمانین ان بؤیوك شاهیدیدیر. ان وفالی دوْستدور ناماز. ناماز رۇحون آزادلیغی، ویجدانین راحتلیغیدیر. ناماز مؤمین اۆچون قاناددیر. ناماز ابدی و راحت حیاتدیر!
گؤیلرله یئرین بیر-بیریندن آیریلماسی قۇراندا گؤیلرین یارادیلماسی ایله باغلی معلومات وئرن بیر آیه‌ده اۇجا الله بئله بۇیورور: “مگر كافیر اوْلانلار گؤیله یئر بیتیشیك ایكن بیزیم اوْنلاری آییردیغیمیزی، هر بیر جانلینی سۇدان یاراتدیغیمیزی بیلمیرلرمی؟! یئنه ده ایمان گتیرمزلر؟” (“نبییا” سۇره‌سی، 30). آیه‌نین “بیتیشیك” معناسینا گلن “راتق” كلمه‌سی عرب دیلینده “بیر-بیری ایله بیتیشیك”، “ایریلماز بیر وضعیتد”، “بوتونلشمیش” معنالارینا گلیر. یعنی بۇ سؤز واحید بیر تام حالیندا، بۆتؤو اوْلان ایكی مادده‌نی ایفاده ائتمك اۆچون ایشله‌دیلیر. آیه‌ده‌كی “اییردیغیمیزی” ایفاده‌سی ایسه عرب دیلینده‌كی “فاتق” فئیلی ایله ایشله‌دیلیب كی، بۇ ایفاده ده “بیتیشیك وضعیتده اوْلان بیر نسنه‌نی یاریب، پارچالاییب چؤله چێخماسی” معناسینا گلیر. مثلا، توْخومون جۆجره‌رك توْرپاقدان چێخماسی دا عرب دیلینده بۇ كلمه ایله ایفاده اوْلونور. ایندی آیه‌یه تكرار نظر یئتیرك. آیه‌ده گؤیلرله یئرین بیر-بیری ایله بیتیشیك، یعنی “راتق” وضعیتینده اوْلماسیندان بحث ائدیلیر. آیه‌ده همین كلمه‌دن درهال سوْنرا گلن “فاتق” فئیلی ایله بۇنلارین آیریلماسی بیلدیریلیر. یعنی بیری دیگرینی یاراراق چؤله چێخیر. حقیقتن ده “بیق بانق”ین ایلكین گؤرونوشونو فیكیرلشنده كایناتین بۆتون مادده‌لری‌نین بیر نؤقطه‌ده توْپلاندیغینی گؤروروك. باشقا بیر ایفاده ایله هر شئی، حتی هله یارادیلمامیش اوْلان گؤیلر و یئر ده بۇ نؤقطه‌نین ایچینده، بیر-بیری ایله بیتیشیك، آیریلماز وضعیتده ایدیلر. بۇندان سوْنرا بۇ نؤقطه شدّتلی بیر پارتلاییشلا یاریلیر و گؤیله یئر بیر-بیریندن آیریلیرلار.
بلاگا گؤره
سون یازیلار
باغلانتی لار
آرشیو
سایغاج
منو
بؤلوم لر
- قرآنین ترجومه سی (2)
- حدیثلر (0)
- ناماز (9)
- حضرت محمد(ص) (11)
- ایماملاردان حدیتلر (1)
- حضرت محمد(ص)-دن حدیثلر (1)
- عومومی (37)
- مقاله لر (18)
- قورآنین مؤعجوزه لری (1)
- كیتابلار (1)
- اخلاق (2)
- حج (5)
- پئیغمبرلر (3)
- اوروج (1)
- عایله (1)
یولداش لار
- کتاب وحدت
- قـهفـه
- آرزو لار دونیاسی
- قارانلیقیدان ایشیغا دوغرو
- سئوگی
- توركجه موبایل كیتابلاری(آندروید،جاوا)
- MƏNİM DİLİM ÖLƏN DƏYİL******BAŞQA DİLƏ DÖNƏN DƏYİL
- AZƏRBAYCAN İGİDİ SİZİN ÜÇÜN ÇALIŞIR
- اومـــای(UMAY)
- كامپیوتر اؤیرنك
- قادین
- بیلگی لر
- آشیق ادبیاتی
- سفارش كده آنلاین
- سولئیمان روستم
- دیلیمیز
- رها
- گلیز تورك قالاق!
- رسول رضا
- تورپاق مسله سی(نظر سنجی و سوالاتی در مورد ادعای ارضی اكراد )(((آزمایشی)))
- بیناب
- اویانیش
- MENIM ANDACLARIM
- ANA ♣ AZADLIQ ♣ AZERBAYCAN
- sən mənim sən mən də sənin ***azerbaycan
- اغذیه ی یاغئش
- اغذیه ی یاغئش
- لاغری آلتین چیلك و عمر جوشگون فرمولا21
- یاشاسین تیرختور؛ یاشاسین آذربایجان
- آیدین بیلیم
- TEBRIZ ODLAR YURDU
- ایشیقلیغا اینانانلار قارانلیقدا قالمایاجاقلار
- ay ulduz
- Xoş gəlmisiniz
- türk milleti
- Gartal
- ENGLISH
- آذربایجان و تبریز و اوزللیكلری و باشقا سوزلر
- تورك لرین ان بویوك دانلود مركزی
- ana yurdum azerbaycan
- آزربایجان
- گوز ه ل آزربایجانین بیر گوشه سی قوشابلاق
- خیردابولاق
- odlaryurdu اودلاریوردو
- تورك دیلنده یازیلمیش دینی یازیلار و ترجمه لر
- OZYORDOM
- TabrizTv
- كیتابلار
- ایلك
- آتاتكواندو وبلاگین توركی قسمتی
- توراب عمی
- TURK
- istanbul ve türk dünyası
- گوزل سوزلر
- روستای قوزلو
- yashasin azerbaycan
- تورپاق آلیشقانی
- گوج بیرلیكده دیر
- Azar_Computer
- سحر ایشیقلانیر
- yorgun
- GÜNƏBAXAN
- bəyazgecələr
- oratman
- كلجاه مهد فرهنگ و زیبایی
- salam olsun potin iran javanarina
کدلار
