ایمام ابن تئیمیه
" دوشمنلریم منه هئچ نه ائده بیلمزلر. منیم جنّتیم قلبیمده، باغچام ایسه سینمده‌دیر. هارا گؤندریلسم اونلار منیمله برابردیر. حبس ائدیلمه‌ییم الله اوچون اینزیوایا چكیلمه‌ییمدیر، اؤلدورولمه‌ییم شهادتیمدیر و مملكتیمدن سورگون ائدیلمه‌ییم ایسه هیجرتدیر”
آدی، سویادی و شخصیت كیمی فورمالاشماسی.
تام آدی احمد تقیددین ابو ال-عباس ابن عبدولهالیم ابن تئیمیه‌دیر.
هیجری 661-جی ایل ربیول اول آیینین اونوندا هارراندا دونیایا گلمیشدیر. منسوب اولدوغو عائله‌نین بیر چوخ نماینده‌لری اؤز فیتوالاری، وئردیگی درسلری و كیتابلاری ایله مشهور ایدی. اونلار هنبه‌لی مذهبینه منسوب اولوب بؤلگه‌ده تانینمیشدیلار. بو عائله زكا، حافیظه و عاغیل موهاكیمه ساحه‌سینده بنزرسیز بیر مزیته صاحب ایدی.
ابن تئیمیه‌ده ایسه بو خصوصیتلر داها قاباریق شكیلده اؤزونو گؤستریردی. دؤورونون عالیملری و معلملری اونون فئنومئن یادداشینا و درین حافیظه‌سینه حئیران قالمیشدیلار. او بو خصوصیتلری ایله دمشق و اطراف شهرلرده شؤهرت قازانمیشدی. حلب شهریندن بیر عالیم ابن تئیمیه‌نین بو خصوصیتلرینی ائشیده‌رك اونو گؤرمك اوچون دمشقه گلدی. همین عالیم او واخت هله كیچیك یاشدا اولان ابن تئیمیه‌یه اون اوچ حدیس اوخویاراق یازدیردی. حلبدن اولان بو عالیم ابن تئیمیه‌دن یازدیغی بو حدیسلری تكرار اوخوماسینا ایمكان وئرمه‌دن، ازبر سؤیله‌مه‌سینی ایسته‌ییر. او دا یازدیغینا باخمایاراق حدسیلری داها بلاغتلی شكیلده قارشیسینداكی عالیمه سؤیله‌ییر. بونو گؤرن عالیم: "اگر بو اوشاق یاشایارسا او چوخ شؤهرتلی اولاجاق. بئله زكالی بیر اینسان گؤرولمه‌میشدیر” دئییر.
احمد ابن تئیمیه یئددی یاشینا قدر هارراندا یاشادی. مونقوللارین هاررانی ایشغال ائتمه‌سیندن سونرا عائله‌سییله بیرلیكده دمشقه هیجرت ائدیر. یولدا بیر چوخ چتینلیك و تهلوكه‌یله قارشیلاشیرلار. بو حادثه‌لر اونون مونقوللارا حدسیز نیفرت ائتمه‌سینه سبب اولموشدور. بؤیودوكدن سونرا مونقوللارا قارشی موباریزه‌ده موجاهیدلرین باشیندا دوران شخصلردن بیریده ابن تئیمیه ایدی.
دمشقه هیجرتلریندن سونرا هله اورادا تام مسكونلاشمامیش آتاسی، علمده شؤهرت قازانمیش بیر عالیم كیمی اوراداكی دیگر بؤیوك عالیملر طرفیندن اموی مسجیدینه معلم تعیین ائدیلدی.
بئله بیر علمی موحیطده یئتیشن ابن تئیمیه احمد ابن هنبه‌لین "موسند”، بوخاری‌نین " ال-جامی اس-سهیه”، موسلیمین "اس-سهیه”، تریمیزی‌نین "سونن”، ابو داوودون، نسای‌نین ، ابن ماجه‌نین و داركوتنی‌نین عینی آدلی اثرلرینی معلملری یانیندا اوخودو. بونلاردان بعضیلرینی دفعه‌لرله اوستادلارینا اوخویاراق دینلتدی. حافیظ زملكانی (وفاتی ه.727) اونون حدیس علمینده‌كی یئرینی بئله قئید ائدیر: "بئش یوز ایلدن بری حافیظه‌سی اوندان قوتلی اولان گؤرونمه‌میشدیر.” حافیظ ال-میززی ده اونون حاقیندا : " قورآن و سوننتی ابن تئیمیه‌دن داها یاخشی بیلن و اوندان داها گؤزل شكیلده بو یولو گئدن بیرینی گؤرمه‌دیم” دئمیشدیر.
ابن تئیمیه اؤز دؤورونده بیلینن بوتون علملری اوخوموش، یوخاریدا ساییلان علملردن باشقا فیقه اصولو، تاساوووف، سولوك، خطت، حساب و بنزری علملله ده جدی شكیلده ماراقلانمیشدیر.
علمه خیدمتی و علمده‌كی یئری
او دؤورده عالیملر اندلوس و باغداددان هیجرت ائده‌رك دمشقه گلمكده ایدیلر و بو سببدن دمشق علم مركزینه چئوریلمیشدی.
دمشقده حدیس تدریسی ایله مشغول اولان نووی، ابن داقیق، ال-عیدی زملكانی‌نین رهبرلیك ائتدیكلری مدرسه‌لردن ساوایی بیر چوخ مدرسه‌لر ده مؤوجود ایدی.
او دؤورده شامدا ابو ال-حسن ال-اشری‌نین فیكیرلری یاییلماغا باشلادی. اشریلره هنبه‌لیلردن باشقا هئچ كیم اعتراض ائتمیردی.
ابن تئیمیه اشریلرین مدرسه‌لریندن مزون اولانلاردان بیری ایدی. آنجاق عینی زاماندا سهابه‌لرین فیكیرلرینه، خصوصن ده عمر ابن ال-خاتتاب، الی ابن ابو طالب، ابن عباس كیمی سهابه‌لرین فیكیرلرینه دقت یئتیرمكده ایدی. ابن تئیمیه سید ابن موسییب و قاسیم ابن محمّد كیمی تابییندن اؤنه چیخمیش شخصلرین فیتوالارینی دا آراشدیراردی. علامه از-زملكانی اونون حاقیندا بئله دئییر: "اونا هر هانسی بیر علمه عاید سوال وئریلدیكده اونو دینله‌ین اینسان جاوابلاری ائشدركن بو علمدن باشقا بیر علم بیلمه‌دیگینه و بو علمده اونون بنزری‌نین اولمادیغی قناعتینه گلردی.”
مونقوللارا قارشی جیهادی
مونقوللار هیجری 702-جی ایلده شام هاسارلارینی محاصره‌یه آلینجا اینسانلار قورخدو. ابن تئیمیه اونلاری ساكیتلشدیریب آند ایچه‌رك " سیز اونلارا قالیب گله‌جكسینیز” دئدی. بعضی دؤولت آداملاری اونا: " اینشاللاه دئ” دئیه اونا جاواب وئردیلر. او دا : " من تحقیق ائده‌رك سؤیله‌ییرم” دئدی و خالقا دؤنه‌رك: "اگر منی قارشینیزدا گؤرسه‌نیز، باشیمین اوستونده قورآن بئله اولسا منی اؤلدورون” سؤیله‌دی.
سونرا ایلك صفده یئر آلاراق جیهادی اعلان ائتدی. رامازان آیی ایدی. موجاهیدلره اوروجلارینی پوزا بیله‌جكلرینه دایر فیتوا وئردی. سونرا دا اونلارا جورت وئرمك اوچون اؤزو اونلارین آراسیندا گزیشه‌رك یئمك یئدی. مونقوللار مغلوب ائدیلنه قدر وضعیت بئله داوام ائتدی. او بونونلا موجاهید عالیمین نئجه اولماسینی گؤستردی. بئله كی پئیغمبری و سهابه‌نی اؤرنك آلان بیر مؤمین علم آدامی بوتون ایمكانلاری ایله بو جور حادثه‌لرده اؤز مؤوقئیینی بیلدیرمه‌لیدیر. اینسانلارین ایچیندن سییریلیب چیخاراق حادثه‌لره یوخاریدان باخاراق ائوینده اوتورمامالیدیر. اطرافیندا باش وئرن حادثه‌لرله یاخیمدان علاقه‌ده اولمالی، زامانین نبضینی توتمالیدیر. مالینی، اؤولادینی، ائوینی هتدا لازیم گلرسه جانینی اورتایا قویاراق موباریزه‌دن كناردا قالماز. حقیقی ایسلام عالیمی قیلینج و قلمی اؤزونده بیرلشدیرمیش بیر شخصیتدیر. ایمام ابن تئیمیه محض بئله بیر علم آدامی ایدی.
سوسیال حقیقتلره موناسیبتی
ابن تئیمیه یاشادیغی دؤورده‌كی جمعیتین حقیقتلرینی یاخشی تثبیت ائتمیش، جمعیتین قوسورلارینی آنلامیش، جانینی و علمینی اینسانلار ایچیندن خئییرلی بیر اوممتین فورمالاشماسی اوچون صرف ائتمیشدی. شهرلرده‌كی والیلره و سولطانلارا نصیحت ائتمیش، ائتدیگی پیس عمللره گؤره اونلاری قینامیشدی. بو اونون بیر نئچه دفعه حبس ائدیلمه‌سینه سبب اولموشدور. مهبسده اولدوغو مدت عرضینده اومیدینی اوزمه‌میش، اللها بئل باغلامیشدیر. خاطیره‌لرینده یازیردی: " دوشمنلریم منه هئچ نه ائده بیلمزلر. منیم جنّتیم قلبیمده، باغچام ایسه سینمده‌دیر. هارا گؤندریلسم اونلار منیمله برابردیر. حبس ائدیلمه‌ییم الله اوچون اینزیوایا چكیلمه‌ییمدیر، اؤلدورولمه‌ییم شهادتیمدیر و مملكتیمدن سورگون ائدیلمه‌ییم ایسه هیجرتدیر”
دؤرد مذهبین فیقهینی اؤیرنمه‌سی
ایلك درسلرینی بؤیوك حدیس عالیملریندن اولان آتاسیندان آلمیشدیر. 21 یاشیندا آتاسینی ایتیردیكدن سونرا بیر چوخ بؤیوك عالیمدن ده درس آلدی. طلبه‌سی ابن آبدیلهادی اونون ایكی یوزدن آرتیق معلمدن درس آلدیغینی بیلدیریر. گونده‌لیك علمی موباهیسه‌لری، علمی توپلانتیلاری و علم اوچون تشكیل ائدیلن هر هانسی بیر ایشی ترك ائتمز، هامیسیندا ایشتیراك ائدردی. اوزاق شهرلره گئده‌رك دؤورونون مشهور عالیملریندن درس آلاردی. حتی عینی فیكیر و دوچونجه‌ده اولمایانلاردان بئله درس آلاردی. یورولمادان، اوسانمادان علمی فعالیتینی داوام ائتدیریردی. سلفی-صالحی‌نین كیتابلارینی اوخویور، لازیم گلدیگینده بیر آیه‌نین آچیقلاماسی اوچون بیر چوخ تفسیره باش ووروردو. اؤزو حاقیندا بئله دئییر: "بضا بیر آیه‌نین آچیقلاماسی اوچون یوز تفسیره باخاردیم. سونرا باشا آنلاماق قابیلیتی وئرمه‌سی اوچون اللها بئله دعا ائدردیم: "ائی ایبراهیمه اؤیره‌دن رببیم، منه ده اؤیرت. ائی ایبراهیمه اؤیره‌دن رببیم، منی دینیمده علم صاحبی ائت. مسجیدلره گئدر سجده‌یه قاپاناراق اللهدان منه دوغرونو ایلهام ائتمه‌سینی دیله‌یردیم.”
"مجموات ال-فتاوا” اثرینده قئید ائتدیگینه گؤره سلفین تفسیری 30 جیلددن چوخ ایدی. بونلاردان بعضیلری یازیلمیش، بعضیلری ایسه یازیلمامیشدی.
هنبه‌لی فیقهینده ابن قودامه‌نین(ه.630) "ال-موغنی” آدلی كیتابینی، هنفی فیقهینده تهاوی، هوسایری، سراخسی‌نین كیتابلارینی، شافیی فیقهینده "ال-اومم”، "ال-موهززب”، "ال-مجمو”، "موختسر ال-موزه‌نی” آدلی كیتابلاری و ایمام قضالی‌نین یازدیغی "ال-وجیزی”، مالیكی فیقهینده ایسه ابن روشد ال-كبیر و ال-هافیدینی اوخوموشدور. عینی زاماندا ظاهریه مذهبی‌نین مشهور عالیمی ابن هازمین "ال-موهاللا” و ال-احكام فی اصول ال-احكام آدلی كیتابلارینیوخوموش و بونلاردان تأثیرلنمیشدی.
عقلی علملره ده اهمیت وئرمه‌سی
ابن تئیمیه نقله اساسلانان علملر (وحی قایناقلی) اولدوغو كیمی عقلی اساسا دایانان فلسفه، منطیق و كلام علملرینی ده اؤیرنمیشدی. فلسفه و كلام ایله باغلی اثرلر یازماسینا باخمایاراق بو علملرله مشغول اولاراق بونلاردان تأثیرلنن دیگر عالیملر كیمی فلسفه‌دن تأثیرلنمه‌میشدی. اونون بو علملری اؤیرنمكده مقصدی ایسلام داواسینی یایماق، دینین امر و قاداغالارینا ریایت ائتمه‌ینلری خبردار ائتمكدی. بونا گؤره ده اونون یازدیغی اثرلرین چوخو بیدت اهلینه و دیندن اوزاقلاشانلارا ردیه شكلینده‌دیر. دهریه، قدریه، جهمیه، مؤتزیله، وحدتی-ووجودچولوق و موختلیف فلسفی جریانلارین تأثیرینه دوشنلره ردیه یازمیشدیر.
"مسیحین دینینی دیَیشدیرنلره دوغرو جاواب” آدلی اثریندن چیخاریلان نتیجه‌یه گؤره خریسیتیانلارین اثرلرینی ده اوخوموشدور. چوخ دیَرلی عالیم اولان محمّد ابو زهرا اونون حاقیندا بئله دئییر: " ابن تئیمیه بوتون ایسلامی علملره دایر یازیلان كیتابلارین اكثریتینی، دؤورونده بیلینن فلسفه كیتابلارینی و اونا قدر گلیب چاتمیش كئچمیش دینلرین كیتابلارینی اوخوموشدور”
طلبه‌لری
دؤورونده اونون طلبه‌سی قدر هئچ بیر معلمین طلبه‌سی یوخ ایدی. خصوصن شام، مصر، ایسكندریه و قاهیره آراسیندا عومرونو كئچیریب اؤزونو تامامیله علمه حصر ائده‌رك خوطبه‌لر وئرمه‌سی و علمی موباهیسه‌لرده ایشتیراك ائتمه‌سی زامان كئچدیكجه اونون طلبهلری‌نین سایی‌نین آرتماسینا سبب اولوردو. هفته‌نین بیر نئچه گونونده شامداكی بؤیوك اموی مسجیدی باشدا اولماقلا بیر نئچه مسجیدده خالقا آچیق علمی موباهیسه‌لرله كئچن خصوصی درسلری اولوردو. بو درسلرده چوخ سایدا اینسان ایشتیراك ائدیردی. بو درسلری قیرخ آلتی ایل بویونجا یورولمادان داوام ائتدیرمیشدیر.
اوخوتدوغو طلبه‌لرین ان تانینمیشلاری بونلاردیر:
ایمام ابن قایییم ال-جؤوزیه : اونونلا هر زامان برابر اولان، اوندان علم اؤیره‌نیب اونو مدافعه ائدن، "زاد ال-ماد” و "ایلام ال-موواككیین” كیمی كیتابلاریندا معلمی‌نین علمینی روایت ائدن بؤیوك بیر عالیمدیر. فقط او معلمیندن داها ساكیت طبیعتلی، عبادت و زاهیدلییه یؤنلمیش بیری ایدی.
ابن كسیر: "ات-تفسیر ال-آزیم” آدلی مشهور قورآن تفسیری‌نین و "ال-بیدایه و ان-نیهای” آدلی تاریخ اثری‌نین مؤلفیدیر.
ابن تئیمیه‌نین اثرلری
تفسیر مؤوضوسونداكی اثرلری توپلانارسا 30 جیلده یاخین اولار. تفسیرده‌كی مئتودو حاقیندا بیر كیتابی وار.
اقاید مؤوضوسوندا بیر چوخ اثر یازمیشدیر. بونلاردان بعضیلری بونلاردیر:
"كیتابول-ایمان”
"كیتابول-ایستیقامت”
"ایقتیدا اس-سیرات ال-موستقیم”
"فورقان
ریساله‌لری: "هموی”، "تدمیری”، "ال-واسیتی”، "ال-باغدادی”، "ال-كئیلانی”، "ال-اظهری”، "قضا و قدر” و س.
فیقهله باغلی اساس اثرلری:
قییاس ریساله‌سی
نیگاه ال-موهاللیل
كیتاب ال-اوقود
ال-هاسبه ریساله‌سی
بونلاردان باشقا بیر چوخ فرقلی ایجتیهاد و فیتوالاری واردیر. اونون بعضی فیتوالاری "ال-فتاوا ال-كوبرا” آدلی اثرلرده توپلانمیشدیر.
وفاتی
ایمام ابن تئیمیه هیجری 728-جی ایله اویغون گلن میلادی 1328-جی ایلده شامدا قالا حبسخاناسیندا وفات ائتدی. شام خالقی و عالیملرین جاماعت حالیندا داها اؤنجه‌دن هئچ گؤرولمه‌میش بیر شكیلده اونون جنازه نامازینی قیلمیشدیر. اوزاق و یاخین ایسلام بؤلگه‌لرینده یمندن چینه قدر بیر چوخ یئرده اونون قییابن جنازه نامازی قیلینمیشدیر.
الله رحمت ائتسین.
