هر اینسانی اللها دۇعا ائتمه‌یه یؤنلندیرن خۆصوصی سببلر واردیر. همچی‌نین هر دۇعا ائده‌نین طلبی و اۆمیدی مۆختلیفدیر. لاكین اینانج، اۆمید و اللها گۆونمك، دۇعا ائتمك داورانیشی‌نین دیَیشمه‌ین اساسینی گؤستریر. دۇعا رۇحون بئله وضعیتینده مۆناسیبته شرایط یاراتدیغی قدر اینسان بیر چوْخ معنوی دستك و حادثه‌لرین اؤهده‌سیندن گلمك قۇوه‌سی الده ائدیر. دۇعا ایله اینانان اینسان حؤرمت، تعریف، تشككور و اۇجالتما حیسسلری ایله اللها یؤنه‌لیر، اوْنو خاتیرلاییر، اوْنونلا علاقه‌ یارادیر، بعضی مادی و معنوی ایستكلرینی بیلدیریر. اینسان سوْنسوز گۆج و بیلیك صاحبی، بۆتون وارلیقلارین یئگانه حاكمی اوْلان اللها سێغیناراق، گۆونه‌رك، اوْنا اۆمید ائتدیگینی بۆروزه وئریر. مۆسلمان دۇعا و طلبی‌نین قارشیلیغینی آلاجاغینا قطعی شكیلده اینانمالیدیر. چۆنكی دۇعا ائدن و دیله‌ین اینسانا قارشیلیق وئرمه‌یین ("مۇمین" سۇره‌سی، 40/60)، اوْنو خاتیرلایان اینسانی خاتیرلاماغین ("بقره" سۇره‌سی، 2/152)

ایلاهلیغین شنیندن اوْلدوغو آچیق شكیلده بیلدیریلمیشدیر. اینسان اللهی گؤرمسه ده اللهین اینسانین یانیندا، اوْنا شاه داماریندان داها یاخین اوْلدوغونو ("قاف" سۇره‌سی، 50/16)، دۇعا ائده‌نین دۇعاسینی ائشیتدیگینی دۆشونمه‌لی و قبول ائتمه‌لیدیر. هز.پئیغمبر حدیسلریندن بیرینده بۇیورور: “دوا ائدن اینسانا، اوْنون ایسته‌دیگی یا بۇ دۆنیادا درهال وئریلیر، یا آخیرته ساخلانیر، یا دا اوْنون اۆزریندن ایسته‌دیگی یاخشیلیق قدر بیر پیسلیك آرادان قالدیریلیر” (ابن هنبل، اێێی، 18). بیر سؤزله، عوضی اوْلمایان دۇعا یوْخدور. مۆسلمان بۇ دۆنیادا و یا آخیرتده ائتدیگی دۇعاسیندا مۆعیین شكیلده قطعی قارشیلیق آلاجاغی اینانج و اۆمیدینی قوْرویور (بۇخاری، “داوا”، 22؛ مۇسلیم، “زیكر و دۇعا”، 27، 35، 48)، صمیمی اوْلاراق رببینه یؤنه‌لیر، دینی حیاتینا اهمیت وئریر و دقتله یاناشیر. “هم قوْرخو، هم ده اۆمیدله رببینه اۆز تۇتون” ("اراف" سۇره‌سی، 7/56). دینی حیاتینا اهمیت وئریر و هسساسلیقلا یاناشیر... همچی‌نین اللهین كؤمك و ایسته‌یینه گۆوه‌نیر، صمیمی باغلیلیقلا اوْنا اۆز تۇتور ("اراف" سۇره‌سی، 7/29؛ "مۇمین" سۇره‌سی، 40/14، 65).

اینسانلار اللهی داها چوْخ چتینلیك و احتیاج آنلاریندا، عاجیز و چاره‌سیز قالدیقلاری وضعیتلرده خاتیرلاییرلار. آدی وضعیتلرده، ایشلری روان گئتدیگی زامان اللهلا مۆناسیبتلری اوْلمایان اینسانلار چتین آنلاریندا یالواریب كؤمك دیله‌ییرلر («یۇنوس» سۇره‌سی، 10/22؛ «عنكبوت» سۇره‌سی، 29/65؛ «رۇم» سۇره‌سی، 30/33؛ «زۇمر» سۇره‌سی، 39/8، 49). همین چتین وضعیت كئچدیكدن سوْنرا یئنیدن اللهلا اوْلان علاقه‌لرینی اۇنودورلار. البته‌، بئله اینسانلار اللهی یالنیز شخصی ایستك و احتیاجلارینی اؤده‌مك، قوْرخولارینی آرادان قالدیرماقدا لازیم اوْلان گۆج كیمی قبول ائتمك سهوینه یوْل وئریرلر. بۇ اینسانلارین ائتدیكلری دۇعالار نتیجه‌سینده دۆشدوكلری اۆمیدسیزلیك و یا ایستكلرینه نایل اوْلدوقلاری زامان علاقه‌نی كسمه‌لری تئز-تئز راستلاشیلان وضعیتدیر («یۇنوس» سۇره‌سی، 10/12، 22، 23؛ «ایسرا» سۇره‌سی 17/67؛ «هجج» سۇره‌سی، 22/11-13؛ «عنكبوت» سۇره‌سی، 29/65؛ «رۇم» سۇره‌سی، 30/33؛ «لوْغمان» سۇره‌سی، 31/32؛ «زۇمر» سۇره‌سی، 39/8-49). بۇ باخیمدان دۇعا، مۆعیین معنادا بیر اینسانین اللهلا یاراتدیغی مۆناسیبتده‌كی صمیمیت و مؤحكملیگینی سێنایان نتیجه‌لره مالیكدیر. چتین و یا آدی، شن و یا كدرلی آنلاردا اللهلا اوْلان علاقه‌ داوام ائتدیریلمه‌لیدیر. دۇعا ائتدیكدن سوْنرا سبیرله نتیجه‌نی گؤزله‌مك، اللهین گۆج و خئییرخاهلیغینا ذره‌ قدر شۆبهه ایله یاناشماماق، اۆمید و گۆونمه حیسسینی قوْرویوب ساخلاماق مۆسلمان پسیخوْلیگییاسی‌نین اساسینی تشكیل ائتمه‌لیدیر.