باخیش
پنجشنبه 19 خرداد 1390
بؤلوم | مقاله لر یازار : نژادمحمد

اللهی اۇنودانلار...

"اللهی اۇنوتدوقلاری اۆچون اللهین دا اوْنلاری اؤزلرینه اۇنوتدوردوغو كیمسه‌لره بنزه‌مه‌یین! اوْنلار فاسیقلردیر!" ("هشر" سۇره‌سی، 19).

بیر اینسانین اللهی خاتیرلاماق مسئله‌سینده ضعیفلیك گؤسترمه‌سی اوْنا اوْلان یاخینلیغینی آزالدیر. دین اخلاقینا اۇیغون یاشامایان اینسانلار اللهی هئچ واخت خاتیرلامادیقلاری، حتی گۆنلرله عاغیللارینا گتیرمه‌دیكلری اۆچون حالال-حرامی گؤزله‌مه‌دن هر جۆر گۆناه ایش تۇتماغی و اللهین امرلرینه عمل ائتمه‌میی اؤزلری‌نین حیات طرزینه چئویریبلر.

مؤمینلر ایسه ایستر سؤزلری ایله، ایسترسه ده عاغیللاریندان كئچیردیكلری دۆشونجه‌لری ایله بۆتون حیاتلاری بوْیونجا اللهی خاتیرلاییب ذكر ائتمه‌لیدیرلر. اینسانین بضا اۇنوداراق اللهی آغلیندان چێ-خارماسی حتی ایمان گتیرن بیر اینسانین دا بیله‌ركدن، یاخود بیلمه‌یه‌ركدن مۆختلیف خطا و گۆناهلار ایشله‌مه‌سینه سبب اوْلا بیلر. چۆنكی اللهی اؤتن مدت عرضینده اینسانین حادثه‌لری اوْلدوغو كیمی قبول ائدیب قییمتلندیرمه‌سینده،

یاخشینی پیسدن آییرماسیندا، اوْنون حركت، داورانیش و دانیشیقلاریندا قۇرانین حؤكملرینه ریایت ائدن بیر دۆشونجه‌نی رهبر تۇتماسیندا جدی قۆسور-لار میدانا گله بیلر.

قۇراندان كنار هر بیر داورانیش پوْزونتولاری‌نین سببی اللهی خاتیرلاماق مسئله‌سینده یوْل وئریلن ضعیفلیكدیر. اللهین حؤكملری قارشیسیندا هسساسلیغینی ایتیرن اینسان بضا ائله سهولر ائدیر كی، سوْنرادان وضعیت دۆزلنده همین سهولری نئجه ائتدیگینی هئچ اؤزو ده آنلامیر. بئله قئیری-آدی سهولر اللهی اۇنوتماماغین اهمیتینی گؤسترن خبردارلیق و ایشاره‌لردیر. اۇنوتقانلیغین مدتی و درجه‌سی آرتدیقجا، یوْل وئریلن سهولرین سایی و احاطه‌ دایره‌سی ده آرتیر. اللهی خاتیرلاماق مسئله‌سینده گؤستریلن قفلت و ضعیفلیگین بؤیوكلویو و دایمیلیگی اینسانین ایمانی اۆچون بؤیوك بیر تهلوكه‌دیر.

حالبوكی اللهی هر آن خاتیرلاماق، اوْنون آیه‌لرینی دۆشونه‌رك درك ائتمك اینسانین آغلی‌نین و شعورونون دایم آچیق اوْلماسینی تعمین ائدیر. بئله اوْلدوغو زامان اینسان قۇرانین امر و قاداغا-لارینا دقیقلیكله عمل ائدیب، اوْنلارا تابع اوْلور. اللهی دایم خاتیرلایان بیر اینسان اؤز عاجیزلیگینی داها یاخشی درك ائدیر، هئچ بیر مؤوزودا یالنیز اؤزونه عاید بیر قۇوه‌ و ایراده‌یه مالیك اوْلمادیغینی داها یاخشی آنلاییر. بۇنون دا نتیجه‌سی اوْلاراق، دایم اللها دۇعا ائدیر و ایسته‌دیگینی یالنیز اوْندان دیله-ییر. ایسته‌دیكلرینی یالنیز اللهدان ایسته‌ییر، هر بیر ایشده اللهی اساس ساییر، اؤزونو تامامیله اللها تسلیم ائدیر. ایسته‌نیلن شرطلر آلتیندا اؤزونو مۆستقیل و سربست ساییب لوْوغالانمیر. بئله‌لیكله ده اینانان اینسانلارین بۆتون حركتلری، داورانیشلاری، دانیشیقلاری اللهین حمایه‌سی و نظارتی آلتین-دا اوْلور. بئله‌لیكله، الله اوْنا هر آن نئجه، نه شكیلده داورانماغین واجیبلیگینی، ان دوْغرو هركه-تی، ان گؤزل سؤزو ایلهام ائدیر. اوْنا "سیزه گئتمه‌یینیز اۆچون نۇر بخش ائدیر" ("حدید" سۇره‌سی، 28)، گؤزل اخلاقا قوْووشماسینی تعمین ائدیر.

بۇنون عكسینه اوْلاراق، اینسان اللهی خاتیرلاماقدان اۇزاقلاشدیقجا، تك-تنها و كؤمكسیز قالیر، دوْغرو دۆشونمك، دوْغرو قرار قبول ائتمك قابیلیتینی ایتیریر. گؤردویو ایشلر اۇغورسوز اوْلور و ترس گتیریر. چۆنكی هئچ بیر كس اللهین یاردیمی و دستیی اوْلمادان هر هانسی بیر مثلاین اؤهده‌سیندن گله بیلمز. هر هانسی بیر پروْبلئمی اللهدان آسیلی اوْلمادان، اؤز قۇوه‌سی و ایراده‌سی ایله حل ائده، قۇراندا مدح ائدیلن تقوا صاحبی (اللهدان قوْرخان) بیر مؤمین اوْلا بیلمز. چۆنكی اوْ، اللهی اۇنوتماقلا ان بؤیوك سهوی ائتمیش و قافیللردن اوْلموشدور.

اللهی خاتیرلاماق بیر مؤمین اۆچون چوْخ اهمیتلی عبادتدیر. ایمان گتیرن هر بیر اینسان گۆنده‌لیك حیاتی‌نین قارماقاریشیقلیغی ایچینده اللهی بیر آنلیغا دا اوْلسا، اؤز دۆشونجه‌سیندن چێخار-ماز، اللهلا اوْلان معنوی علاقه‌سینی بیر آن بئله ایتیرمز. عكس حالدا یۇخاریدا قئید ائتدیگیمیز چه-تینلیكلرله قارشیلاشاجاغینی بیلیر.

قۇراندا بۇ مؤوزویا اللهین هز.مۇسایا خاتیرلاتماسیندا دا دقت یئتیریلیر:

"سن و قارداشین معجزه‌لریمله گئدین و منی ذكر ائتمكده ضعیفلیك گؤسترمه‌یین" ("تاها" سۇره‌سی، 42).

الله فیروْنو حاق دینه دعوت ائتمك اۆچون هز.مۇسا و قارداشی هز.هارونا اوْنو ذكر ائت-مكده ضعیفلیك گؤسترمه‌مه‌لرینی خاتیرلاتمیشدیر. چۆنكی یۇخاریدا دا بیلدیریلدیگی كیمی، فیروْنون قارشیسیندا اوْنلارا قۇوه‌ وئره‌جك اصل قۇوه‌ اللهدیر.

بۇنونلا یاناشی اللهی آز خاتیرلاماق مۆنافیقلرین بیر خۆصوصیتیدیر. بۇ حال قۇراندا بئله گؤستریلیر:

"مۆنافیقلر اللهی آلداتماغا چالیشیرلار. حالبوكی اصلینده الله اوْنلاری آلدادیر. اوْنلار نامازا دۇردوقلاری زامان تنبللیكله قالخار، اؤزلرینی خالقا گؤسترر و اللهی اوْلدوقجا آز یاد ائدرلر" ("نیسا" سۇره‌سی، 142).

اللهی دایم خاتیرلاماغین اۆستونلویو بعضی آیه‌لرده بئله بیلدیریلیر:

"...اللهی ذكر ائتمك، شۆبهه‌سیز كی، ان بؤیوك عبادتدیر. الله نه ائتدیكلرینیزی بیلیر!" ("عنكبوت" سۇره‌سی، 45).

"بئله اوْلدوقدا سیز منی خاتیرلایین كی، من ده سیزی یادا سالیم! منه شۆكور ائدین، منی دانمایین!" ("بقره" سۇره‌سی، 152).