حضرتی یاقوب حضرتی یاقوبون سوی-كؤكو حضرتی ایسهاق واسطهسی ایله حضرتی ایبراهیمه دایانیر. اونون ان مشهور لقبی ایسرایلدیر. قارداشی آیسدان قاچاراق [اونون ظلموندن] داییسینین یانینا گئدركن گوندوزلری گیزلنمیش، گئجهلر ایسه یول گئتمیشدیر. بونا گؤره ده اونا ایسرایل لقبی وئریلمیشدیر. ایسرایل كلمهسینین معناسی گئجه [اللها] گئدن دئمكدیر. [ات-تابری، تاریخ، مصر، 1326، بیر ، 162] حضرتی یاقوبون دوغولاجاغی و پئیغمبرلیگی اولجهدن موژدهلنمیشدیر. آیهلرین مئالینا باخاق: “...بیز او قادینا [ایبراهیمین زؤوجهسینه] ایسهاقی موژدلهدیك؛ اوستهلیك ایسهاقین آردینجا دا [اونون اوغلو] یاقوبو [موژدلهدیك]. [هود، 71] قورآنی-كریمین بیر چوخ آیهسینده حضرتی یاقوبون پئیغمبرلیگیندن و فضیلتلریندن بحث ائدیلیر. آیهلرین مئاللارینا باخاق: “ان سونوندا اونلاردان و اونلارین اللهی بوراخاراق تاپیندیقلاریندان اوزاقلاشینجا، بیز اونا ایسهاقی و یاقوبو ارمغان ائتدیك و اونلارین هر بیرینه ده پئیغمبرلیك وئردیك؛ داها آرتیغی اونلارا رحمتیمیزی بخش ائتدیك؛ نهایت اونلاری دوغرولوغون و حقیقتین تمسیلچیسی ائتدیك.” [مریم، 49-50] “نوحا وحی ائتدیگیمیز كیمی سنه ده وحی ائتدیك. ایبراهیمه، ایسماییلا، ایسهاقا، یاقوبا، نوهلرینه، عیسییا، ائییوبا، یونوسا، هارونا، سولئیمانا دا وحی ائتمیش و داوودا دا زبورو وئرمیشدیك.” [ان-نیسا، 163] “قوووتلی و بصیرتلی قوللاریمیز ایبراهیمی، ایسهاقی و یاقوبو دا ذكر ائت. اونلار گوجلو بیر شخصیت و ایدراك صاحبی ایدیلر. بیز اونلارین شخصیتلرینی [ابدی یوردو] اونوتماسینلار دئیه صافلاشدیردیق.” [ساد، 45-46] و س. بوندان باشقا حضرتی یاقوبون بیر اؤزللیگی ده وار ایدی كی، بو دا اونون یوخو یوزماق قابیلیتی ایدی. بیز بونو دا قورآندان اؤیرهنیریك. “بیر زامان یوسوف آتاسینا دئمیشدیر: “آتاجان! من [یوخودا] اون بیر اولدوز، گونشی و آیی گؤردوم. “گؤردوم كی، اونلار هامیسی منه سجده [تزیم] ائدیرلر” دئمیشدی. [آتاسی یاقوب دا اونا بئله] دئمیشدی: اؤولادیم! یوخونو قارداشلارینا سؤیلهمه، یوخسا اونلار سنه بیر حیله قورارلار. چونكی شیطان، اینسانلارین آچیق-آشكار دوشمنیدیر...” [یوسوف، 4-5] حضرتی یاقوب حاقیندا اولان آیهلرین هامیسینی بورادا ذكر ائتمك نیتینده دئییلیك. هم ده حضرتی یوسوف قیسسهسینده بو مؤوضویا بیر داها مراجعت ائدهجییك. اونا گؤره ده حضرتی یاقوبلا باغلی ان واجیب حساب ائتدیگیمیز عامللری آردیجیللیقلا آراشدیرماغا چالیشاق: وصیییتی “موسلمان اولاراق جان وئرین!” بو سادهجه بیر آتانین دئییل، ائلهجه ده بیر پئیغمبرین وصییتیدیر. اوندان سونرا گلنلرین حاق دینه اویمالارینی و صالحلردن اولمالارینی اونلارا وصییت ائتمیشدیر. “بونو ایبراهیم، اوغوللارینا وصییت ائتدی، یاقوب دا: “اؤولادلاریم، شوبههسیز الله سیزلره بو دینی سئچدی، سیز ده آنجاق موسلمان اولاراق جان وئرین!”- دئدی." [بققره، 132] موسلمان اولاراق جان وئرمك، اللهدان قورخان اینسانلارین ان اؤنملی دعالاریندان بیریدیر. چونكی بیر اینسان حیاتی بویونجا صالح عمللر ایشلهدیگی حالدا سونرادان نیتینی پوزوب ایمانیندان دؤنسه ائتدیگی بوتون عمللری بوشا گئدهجك، جهنم عذابینا لاییق اولاجاق بیر مؤوقئیه دوشهجكدیر. حضرتی یاقوب اوغوللارینا "موسلمان اولاراق جان وئرین" دئیركن اونلاری بو بارهده خبردار ائدیر، اونلارا صمیمی نیتلرینی و ایمانلارینی قورومالارینی وصییت ائدیر. آتالارینین وصییتینه عمل ائدهجكلرینه سؤز وئرن اوغوللاری دا: “سنین و آتالارین ایبراهیم، ایسماییل، ایسهاقین دا ایلاهی اولان یئگانه ایلاها قوللوق ائدهجییك و یالنیز اونا تسلیم اولاجاغیق...” [بقره، 133] موسلمان اولاراق جان وئرمك اللها قئیدسیز-شرطسیز تسلیم اولماقدیر: ایبراهیم كیمی، ایسماییل كیمی... بونا سؤز وئرنلر سؤزلرینین نه معنایا گلدیگینی چوخ یاخشی درك ائدیردیلر. آتالارینا بو سؤزو وئرركن چوخ یاخشی بیلیردیلر كی، اصلینده بو سؤزو اللها وئریرلر... اونا گؤره ده دئدیكلرینین فرقینده اولدوقلارینی بیر ده دیله گتیریرلر: “سنین و آتالارین ایبراهیم، ایسماییل، ایسهاقین دا...” اونلارین تسلیمیتلرینی نئجه ثبوت ائتدیكلرینی ده بیلیردیلر. قورآن بونو بیزه خبر وئرمكله سانكی بیر مئساژ وئریر: “سن ده “موسلمانام” دئیركن، نه دئدیگینین فرقیندهسنمی؟” “موسلمانام” دئمك، “تسلیمم!” دئمكدیر”، “تسلیم اولماق ایسه یالنیز ایبراهیمین، ایسماییلین... ائتدیگینی ائده بیلمكدیر.” “من موسلمانام” دئمهمیشدن اؤنجه بیر داها دوشونك. حقیقتن ده عالملرین رببینه تسلیم اولدوقمو؟! یاقوبون توككولو و سئوگیسی حضرتی یاقوب بیر ده بیزه توككولو اؤیرهدیر. و دئدی كی: “اؤولادلاریم، [شهره] هامینیز عینی قاپیدان گیرمهیین، آیری-آیری قاپیلاردان گیرین! من اللهدان گلهجك هئچ بیر شئیی سیزدن اوزاقلاشدیرا بیلمهرم؛ چونكی حؤكم یالنیز اللها عایددیر. من اونا توككول ائتدیم. توككول ائدنلر ده یالنیز اونا توككول ائتمهلیدیرلر!” [یوسوف، 67] یاقوب اوغلانلارینا شهره گیرركن تدبیرلی اولمالارینی تؤوسیه ائدركن چوخ اهمیتلی بیر حقیقتی ده خاتیرلادیر: تدبیره دئییل، اللها گوونمهلیسینیز. چونكی الله ایستهمهدیكچه هئچ كیم هئچ كیمه نه زیان وئره بیلمز، نه ده كی، خئییر. مؤمین اللهین ریزاسینی قازانماق اوچون باجاردیغی هر شئیی ائدر، تدبیرینی گؤرر. لاكین نتیجهنین یالنیز اللهین ایزنی ایله اولدوغونو دا یقینلیكله بیلر. یالنیز اونا گوونر. نتیجه اونون آرزولامادیغی كیمی اولسا بئله بوردا اللهین بیر حیكمتینین اولدوغونو بیلر و بو نتیجهیه عصیان ائتمز. مؤمین بیلیر كی: “خئییر بیلدیگینده زیان، زیان بیلدیگینده خئییر وار. دوغروسونو او بیلمز، الله بیلر.” اونا گؤره ده او، اؤز بوینونا دوشهنی لاییقینجه ائتمهیه چالیشار. نتیجهنین نه اولماسیندان آسیلی اولمایاراق هئچ بیر زامان اللهین یولونو ترك ائتمز، یاساقلارینا یاخینلاشماز. “بونو سنین ریزان اوچون ائتمیشدیم، نییه بئله اولدو؟” دئیه عصیان ائتمز. بو نتیجهنین حیكمتینی آنلایانا قدر صبر ائدر. حضرتی یاقوبون 12 اوغلو اولدوغونو قورآن بیزه سؤیلهییر. یوسوف اونلاردان بیریدیر. هله كیچیك یاشدا ایكن الله اونا یوخودا اون بیر اولدوزون [قارداشلارینین]، گونشین و آیین [آتا و آناسینین] سجده ائدهجهیینی خبر وئرمیشدی. [یوسوف، 5] یاقوبون بو قدر اؤولادینین ایچینده یوسوفو سئچمهسینین، اونون اوچون گؤزلری كور اولونجایا قدر آغلاماسینین سببی بو یوخونون داشیدیغی مئساژ اولا بیلردیمی؟ یاقوبون یوسوفا اولان سئوگیسی فرقلی بیر سئوگی ایدی. بیر آتانین اؤولادینا دویدوغو سئوگیدن چوخ، بیر پئیغمبرین قئیرت سیموولو اولان باشقا بیر پئیغمبره دویدوغو بیر سئوگی ایدی. یوسوفون گؤردویو بو یوخو یاقوبا “اللهین یاقوب سویونا اولان نعمتینی یوسوف اوزریندن تاماملایاجاغی” مئساژی ایدی. [یوسوف، 6] یاقوبو كور ائدن یوسوفون یوخلوغو دئییلدی، اؤولادلارینین خیانتی ایدی. او یوسوفون یوخوسو ایله بیر مئساژ آلمیش و یوسوفا دا بو یوخونو قارداشلارینا دانیشماغی یاساقلامیشدی... سانكی بیر آز تدبیرینه گوونمیشدی... اوغلانلاری یوسیفه قارشی ائدهجكلری خیانتی پلانلاشدیراندا دا یاقوب اؤزونهمخصوص “تدبیر” گؤرموشدو. یعنی، یوسوفو قورویاجاقلارینا دایر اونلاردان بیر سؤز آلمیشدی. بوردا دا بیز اونون “تدبیرلی داوراندیغینی” گؤروروك. آمما هله توككولونون شاهیدی اولموروق. الله اونا،- اونون شخصینده ده بیزه،- توككولو اؤیرهدیر. تدبیر آلا بیلرسن، آمما تدبیرلرین ان گؤزهلی توككولدور. عالیملردن بیری دئییب كی، "تدبیرینیزه گوونمهیین، اللها گووهنین. تدبیرینیزه گوونرسینیزسه، تدبیرینیزی رببینیز ائدرسینیز". یاقوب توككول ایمتاهانینی وئرمهیه یوسوفلا باشلادی. بیزه ده بیر مئساژ وئردی: “یوسوفونو” ایتیرمزدن اول توككول ائدهجكسن. عكس حالدا یوسوفدان سونرا "بونیامینله" ایمتاهانا چكیلهرك توككول ائتمیی اؤیرنهجكسن. بونیامین یاقوبون بیتدیم نقطهسی ایدی. بونیامین یاقوبون توككول اؤنجهسی ایمتاهانی ایدی. یاقوب یوسوفونو ایتیرمكله توككول درسینی یاخشی اؤیرنمیش، تدبیرینین یانیندا توككولونو ده دیله گتیرمیش، اللهین بؤیوكلویونو و حیكمت صاحبی اولدوغونو وورغولامیشدیر. الله دا قولونون بو ایمتاهانی وئرمهیه حاضر اولدوغونو گؤرموش، توككول ایمتاهانیندان لاییقی ایله چیخان یاقوبا یوسوفین موژدهسینی وئرمیشدیر. بو مؤمینین ایمانی ایله آغلی آراسیندا تارازلیغی نئجه قوروماسینین گؤزل بیر اؤرنییدیر. بونیامینی اؤزلری ایله آپارماق ایستهین اوغلانلارینا “سیزلره امانت ائتمهرم، اللها امانت ائدیرم” دئییر و توككولونون یالنیز اللها اولدوغونو بَیان ائدیر. یاقوب یوسوفو گؤزلرینین ایتیرهجك قدر سئویردی. آمما اللهین تقدیرینه ده صبر ائدیردی. “آرتیق منه دوشن گؤزل بیر صبردیر” [یوسوف، 18] دئدی. اونو یوسوفوندان بیر مدتلییه اوزاقلاشدیران الله اونا دوغرو سئومیی ده اؤیرهدیردی. یوسوفسوزلوغا او قدر آلیشدی كی، اونا خیانت ائدن اوغوللارینی باغیشلادی. اونلاری دا ایتیرمك ایستمیردی. اونلارین خیانتینه یاقوبون یوسوفا اولان سئوگیسی سبب اولموشدو. آتالارینی قیسقانمیشدیلار یوسوفا. یاقوب سئوگینی اوغلانلاری آراسیندا بلكه ده دوغرو پایلامامیشدی كی، اونلاردا قارداشلارینا قارشی قیسقانجلیق یارانمیشدی. شیطانین اینسانین دوشمنی اولدوغونو بیلیردی، اونا گؤره یوخونو قارداشلارینا دانیشما كی، قیسقانماسینلار دئییردی. اونلارین قیسقانماسینی گؤرن شیطان دا اونلارا وسوسه وئرمهسین. [یوسوف، 5] یوسوفون بیر قورد طرفیندن یئییلدیگینی سؤیلهین اوغلانلارینا دا “سیزی نفسینیز آلدادیب” دئییر. بونو قیسقانجلیقدان ائتدیكلرینی بیلدیگینی دولاییسی ایله سؤیلهییر. اونا گؤره ده سانكی بیر آز دا اؤزونو قیناییر. عصیان ائتمهدن، اللهین حیكمتینی آنلایانا قدر صبر ائدیر. طبیعی كی، سونوندا اوغلانلاری دا سهولرینی آنلاییرلار كی، یوسوفا تزیم ائدیر، عذر ایستهییرلر. او دا اونلاری باغیشلاییر [بو بارهده یوسوف بؤلومونده داها گئنیش دانیشاجاغیق]. دوغرودور، یوسوف یاقوب اوچون سادهجه بیر اؤولاد دئییلدی... او یوسوفو ایتیرمكله گؤزلرینی ده ایتیردی. آمما عوضینده مصردن كنان ائللرینه گلن قوخونو [یوسوفون اترینی] دویان بیر بورون قازاندی. بو اتری دویماق اوچون یاقوب اولماق لازیم ایدی، بونو آنلاماق اوچون یوسوف كیمی بیر اوغول ایتیرمك لازیم ایدی. یوسوفونون یوخلوغوندا گؤزلرینی دونیایا كورلاشدیراجاق قدر سئومك لازیم ایدی... ایمتاهانلاری باباسی ایبراهیم كیمی حضرتی یاقوب دا اؤولاد ایمتاهانی ایله سینانمیشدی. یوسوفونو ایتیرمیشدی. سئودیگینی ایتیرمیشدی... اوغلانلاری خیانت ائتمیشدیلر. سئودیكلری ائتمیشدی بو خیانتی. اوغلانلاری یوسوفونا خیانت ائتمیشدی. بلكه باشقاسی ائتسیدی جزالاندیراردی. آمما اوغلانلاری ائلهمیشدی بونو. قارداشلارینا خیانت ائتمیشدیلر، آتالارینا خیانت ائتمیشدیلر. یوسوف اولماسا آتالاری اونلاری داها چوخ سئوردی، دئیه دوشونموشدولر. آتالارینین سئوگیسینه قیسقانمیشدیلار قارداشلارینی. نفسلری عمللرینی اونلارا سوسلهیهرك گؤسترمیشدی. [یوسوف، 83-100] یاقوب اوغلانلاری ایله ایمتاهان اولونموشدو. بو ایمتاهان اونا توككولو اؤیرتدی... بو ایمتاهان اونا اؤزونو تانیتدی. اؤزونو تانیماق اوچون یوسوفونو ایتیرمهلی ایدی... نتیجه بو قیسسه بیزه او قدر چوخ مئساژ وئریر كی... تووككولون یالنیز و یالنیز اللها اولسون. سئودیگینیزی قوروماق اوچون سیزین تدبیرینیز كیفایت دئییل. اونو قوروماق ایستهییرسینیزسه اونو اللها امانت ائدین. گؤزلرینی ایتیرهجك قدر سئویرسنسه، مصردن گلن اتری دویاجاقسان. اؤولادلارینی بیر-بیرینه دوشمن ائدهجك قدر شیطانا فورصت وئرمه. یوسوفونو ایتیردینسه اللهین حیكمتینه صبر ائت. پیس نیتلیلرین الینه بهانه وئرمه. (یاقوب دئینه قدر اوغلانلاری "قورد یئدی" سسئناریسینی دوشونمهمیشدیلر. اونلارین عاغیللارینا بونو یاقوبون سؤزو سالدی [یوسوف، 14]. قورخدوغونوز باشینیزا گلر...
حضرتی یوسوف حضرتی یوسوف دئییلركن ایلك آغلا گلن گؤزللیك، ایففت و مرحمت سیمووللاری اولور. یوسوف گؤزللیگین تیمسالیدیر. یوسوف ایففتین تیمسالیدیر. یوسوف "آیی، گونشی و اون بیر اولدوزو" قارشیسیندا سجده ائتدیرن بیر پئیغمبر مثالیدیر. یوسوف قیسسهسی بیر "پئیغمبر نئجه اولمالیدیر؟" سوالینین جاوابیدیر. حضرتی ایبراهیمین نتیجهسی، حضرتی ایسهاقین نوهسی، حضرتی یاقوبون اوغلودور. پئیغمبر نسلینین پئیغمبر اؤولادیدیر... رسولوللاهین ان بؤیوك تسللی اؤرنییدیر... بو سوره رسولوللاه تایف صفریندن اوزگون حالدا دؤنركن نازیل اولموشدو. سانكی رسولا بیر تسللی وئریردی. ائی مككهنین یوسوفو! تایف سنین قویون، مككه زیندانین، هیجرت مصر یولچولوغون، یسریب سنین مصریندیر [مدینن!]. یوسوفو گؤزلهین خوشبخت سونلوق سنی ده گؤزلهیهجك. قویودان باشلایان یولچولوق سارایدا بیتهجك. بو تسللی اؤزونو دوغرولتدو. مككهنین یوسوفو مدینهنین سولطانی اولدو. و نینكی مدینهنین سولطانی، حتی بوتون موسلمانلارین قلبلرینین سولطانی اولدو. 14 عصردیر او بو كورسودن هئچ ائنمهدی و هئچ ائنمهیهجك ده... تایف ایتیردی، مدینه قازاندی. یوسوفو دا قارداشلاری ایتیرمیشدی، مصر ایسه قازانمیشدی. یوسوف كیمی بیر پئیغمبره قوجاق آچدیغی اوچون مصر خوشبخت اولموشدو، مصر خلاص اولموشدو. مصر هر زامان فیرعونلارین یوردو اولماییب كی... یوسوف قیصهسی قورآنی-كریمده یالنیز “یوسوف” سورهسینده ذكر اولونور. انام و مومینون سورهلرینده ایسه اونون سادهجه آدی كئچیر. موفسسیرلرین اتفاق ائتدیكلرینه گؤره یوسوف سورهسی مككه سورهلریندندیر، رسولوللاهین تایف دؤنوشو، هیجرت اؤنجهسی نازیل اولوب. و ایچینده هم مؤمینلره [رسولوللاهین شخصینده]، هم ده موشریكلره مئساژ داشیییر: "سیزی قویویا سالسالار دا، كؤله كیمی ساتسالار دا، زینداندا چوروتمهیه چالیشسالار دا بیز سیزی خلاص ائدهجك، مصره [مدینهیه!] سولطان ائدهجییك." . قیصهلرین ان گؤزهلی قورآنین سؤیلهدیگی كیمی بو قیسسه قیسسهلرین ان گؤزهلیدیر [احسنی قیسساس]. قورآن بیزه “بیز بو قورآنی سنه وحی ائتمكله سنه ان گؤزل هئكایهنی دانیشیریق” [یوسوف، 3] دئییر. دیگر پئیغمبرلرین قیسسهلری بیر چوخ سورهلرده قیسا-قیسا هئكایهلر شكیلینده آنلادیلیرسا دا، حضرتی یوسوفون قیسسهسی تامامیله یوسوف سورهسینده آنلادیلیر و قیسسهلرین ان گؤزهلی اولاراق وصف ائدیلیر. هئچ دوشوندوكمو كی: نه اوچون قورآن یوسوف قیسسهسینی قیسسهلرین ان گؤزهلی اولاراق ذكر ائدیر؟ بوردا دقت یئتیریلمهسی واجیب اولان عامل حضرتی یوسوفون فیزیكی گؤزللیگیدیرمی، یا اونون ایففتین، مرحمتین سیموولو اولماسیمی؟ یوسوفو قویویا سالان قارداشلارینی، زیندانا سالان زولئیخانی باغیشلایا بیلمهسی ایدیمی بو قیسسهنی باشقالاریندان آییراراق قیسسهلرین ان گؤزهلی ائدن؟ یوسوف قویودان چیخدی، آمما قارداشلارینین ویجدانلاری قویودا قالدی... اصل فلاكت سیزین قویودا اولمانیز دئییل، اورگینیزین و ذهنینیزین قویودا اولماسیدیر. اصل فلاكت قویویا آتیلماق دئییل، قویویا آتان اولماقدیر... سن اصلینده قارداشینی دئییل، اؤزونو قویویا آتیرسان. باشقا بیر آیهده دئییلدیگی كیمی، “هر كس عملینین گیروووندادیر.” “دوغروسو، یوسوف و قارداشلارینین [قیصهسینده، اؤیرنمك] ایستهینلر اوچون بیر چوخ درسلر وار” [یوسوف، 7] بیز بو درسی اؤیرنه بیلدیكمی؟ یوسوف زینداندا آزاد ایدی، زولئیخا سارایدا اسیر... آزاد اولا بیلمك اوچون زیندانیمی سئچیریك، اسیر اولماق اوچون ساراییمی؟ بیز یوسوف اولوب زولئیخالاردانمی قاچیریق، زولئیخا اولوب یوسوفلاریمی قوووروق؟ بوردا ایففت شهوت دویماماق دئییل، دویدوغو حالدا بو ایستهیه قارشی گلیب، زینادان اللها سیغینا بیلمكدیر. گوناها یاخینلاشماماق اوچون اونا آرخا چئویرمیی باجارماق، گوناها آرخادان گؤینهیینی جیردیرا بیلمكدیر. “منیم زولئیخام یوخدور!” دئمه. زولئیخا بیر قادین اولمایا دا بیلر. بیر مقام، بیر مؤوقئ، پول، مال-مولك، بیر سؤزله دونیا سئوگیسی ده اولا بیلر. بوتون گوناهلارین باشیندا دونیا سئوگیسی گلمیرمی؟ گوناهامی قاچیریق، گوناهدانمی؟ اونا دقت ائدك. اگر كؤینهیینیز اؤندن جیریلاجاقسا سیز بونو هر كسدن گیزلتمهیه چالیشاجاقسینیز. چونكو بو سیزین ائییبینیزدیر و سیز اونو گیزلتمهیه جهد ائدهجكسینیز. یوخ اگر سیزین كؤینهیینیزی آرخادان جیردیراجاق بیر ایففته صاحبسینیزسه، بو یالنیز سیزی دئییل، هم ده اطرافینیزداكی اینسانلاری دا اینشا ائدیر. سیز بیر نؤو دعوتچی اولورسونوز. یوسوف زولئیخادان قاچاركن اللها سیغینیر و بونو دیله گتیریر. بو، بیر مؤمینین حالیدیر. یوسوفون تبلیغ مئتودونو زیندان صحنهسینده ده گؤروروك. زیندان یولداشلارینین یوخوسونو یوزمازدان اول اونلاری بیر اولان اللها دعوت ائدیر و یالنیز بوندان سونرا یوخونو یوزور. ایمتاحانلاری حضرتی یوسوف ایلك اول قارداشلاری ایله ایمتاحان اولونور. آتاسینین اونا اولان سئوگیسینی آنلامایان قارداشلاری بو سئوگینی بوغماق اوچون یوسوفو اؤلدورمیی بئله گؤزه آلیرلار. یوسوف اولمازسا، آتالاری یاقوب اونلاری داها چوخ سئور، دئیه دوشونموشدولر. حضرتی یاقوب "دیگر اوغلانلارینی سئومیردی" دئیه بیلمریك. آمما حضرت یاقوب اوغلو یوسوفو داها چوخ سئویردی. او چوخ یاخشی بیلیردی كی، "الله یاقوب سویو اوزریندهكی نعمتینی یوسوفلا تاماملایاجاق" "بئلهجه، رببین سنی سئچهجك، سنه یوخولاری یوزماغی اؤیرهدجك و اؤز نعمتینی بوندان اول آتالارین ایبراهیمه و ایسهاقا تاماملادیغی كیمی، سنه و یاقوب نسلینه ده تاماملایاجاقدیر. شوبههسیز كی، رببین بیلندیر، حیكمت صاحبیدیر!” [یوسوف، 6] حضرتی یاقوب كیمسهنین بیلمهدیگینی بیلیردی. حضرتی یاقوب كیمسهنین گؤرمهدیگینی گؤروردو. او اوغلو یوسوفو سادهجه بیر آتا محبتی ایله سئومیردی، هم ده بیر پئیغمبری سئورجهسینه سئویردی. قیسقانجلیقدان "كور" اولان اوغلانلاری بونو بیلمیردی، هاردان بیلردیلر كی...بیلسهلردی اللهین تقدیرینه قارشی گلمزدیلر. بونو غؤرمك اوچون باخماق كیفایت دئییل، باخدیغینی دا گؤرمك لازیم ایدی. نئجه كی، حضرتی یاقوب كور گؤزو ایله بونو گؤرموشدو. یوسوفون ساغ اولدوغو خبرینی آلمامیشدان اؤنجه اونو عطیرینی اوزاق مصر ویلایتیندن دویموشدو. اونون فیزیكی گؤزو كور اولموشدوسا دا قلب گؤزو گؤروردو... یوسوف قارداشلارینی باغیشلادی... چونكو اونون دا قلب گؤزو آچیق ایدی. قویودا ترك ائدیلركن اللهدان وحی آلمیش، بونو بیر سیناق اولدوغونو آنلامیشدی. او دا قارداشلارینین گؤره بیلمهدیگینی گؤرموشدو. قویودا ترك ائدیلمهیینه عصیان ائتمهدن اللهین تقدیرینه بویون ایمیشدی. یوسوفون ایكینجی ایمتاهانی كؤله كیمی ساتیلماق ایدی. كؤله كیمی ساتیلدی، آمما هئچ بیر زامان كؤله اولمادی... كؤله اولا بیلمزدی. چونكو او بیر "قول!" ایدی و بو قوللوغونون یولوندا بوتون ایمتاهانلارا لاییقی ایله صبر ائدیردی. اوچونجو ایمتاحان بیر قادیندان - شهوتدن گلدی. بلكه ده بوتون حدئییل، مشرو اولمایان شهوته "یوخ!" دئییردی. و بوندان اللها سیغینیردی. قارداشلاری اونو قویویا آتاركن او بیر مظلوم ایدی. ظلمه اوغرامیشدی. كؤله كیمی ساتیلاندا او سئچیم ائده بیلمهمیشدی. بورادا دا تسلیمیت گؤسترهرك قدره بویون ایمیشدی. زولئیخایا آرخا چئویرنده ایسه یوسوفون سئچیم حاقی وار ایدی. بورادا سئچیمی او ائدیردی. و یوسوف زیندانا هیجرت ائتدی. زولئیخانین تلهسینه دوشمهمك اوچون رببیندن یاردیم ایستهدی، اونا سیغیندی. زیندان یوسوفون سون ایمتاهانی اولدو. بورادا دا عصیان ائتمهدی. چونكو بونو اؤزو سئچمیشدی. زیندان زولئیخادان گلن ایمتاهاندان چیخیش یولو ایدی. بوتون ایمتاهانلارینین بیر گون خوشبخت سونلوقلا بیتهجهیینی بیلیردی. و بیر گون گؤزلهدیگی گون گلدی. یوسوف، اونو زینداندان آزاد ائتمهیه گلن كرالین آداملاریندان ایسه بیر خاهیش ائتدی. گوناهسیزلیغینی اعتراف ائتسینلر، اوندان سونرا او زیندانی ترك ائدهجك. كیمسهنین گؤزونده لكهلی قالماق ایستمیردی. یوسوفون مقصدی اؤزونه براعت قازاندیرماق دئییلدی، حاقی، عدالتی برپا ائتدیرمك ایدی. یوسوفون یوخوسو سونوندا گئرچكلشدی. اونا "سجده" ده ائتدیلر. بونو الله اوچون ائدیلن سجده ایله قاریشدیرماق اولماز. بو ملكلرین آدهمه ائتدیكلری سجدهنین (تزیم) عینیسی ایدی. یوسوفون یوخوسو بوتون ایمتاهانلارینی لاییقی ایله وئردیكدن سونرا گئرچكلشدی... سوره سون آیهلرینده “بو، هر كسه سادهجه بیر خاتیرلاتمادیر” دئییر. [یوسوف، 104] بیزه بیر هئكایه دانیشیر و “بو سادهجه خاتیرلاتمادیر” دئییر... بیزه گؤزل بیر هئكایه دانیشیر و خاتیرلاتمادیر دئییر. خاتیرلاتدیقلاری ایسه عیبرتلیك اؤرنكلردیر: اللهین تقدیرینه قارشی چیخما، كؤله اولما، اخلاقلی، ایففتلی اول كی، سنه شر آتا بیلمهسینلر، بضا حقیقی آزادلیق اوچون زیندان چیخیش یولو اولا بیلیر... "یوسوف قیسسهسی" قیسسهلرین ان گؤزهلیدیر. یوسوف سورهسی بیزه باشدان سونا قدر حضرتی یوسوفون قیسسهنی آنلادیر. یوسوفون یوخوسوندان باشلایان هئكایه اونون یوخوسونون رئاللاشماسی ایله سونا چاتیر. الله دیلهدیگینه سادهجه “اول!” دئیر. سیز اونو قویویا سالسانیز دا، زیندانا آتسانیز دا اللهین ایرادهسینه مانع اولا بیلمزسینیز. ایكی بو قیسسهده قریبه بیر ایكیلیك وار. یوسوف دا یوخو گؤرور، مصر كرالی دا. بیرینجی "یوخو" یوسوفو قویویا سالیر، ایكینجی یوخو یوسوفو زینداندان چیخاریر. زیندان یولداشلارینین ایكیسی ده یوخو گؤرور. یاقوب دا یوخو یوزور، یوسوف دا. قارداشلارین دا دلیلی كؤینكدیر، زولئیخانین دا. سوندا ایكیسی ده یاقوبا وئریلیر. بیری “یوسوف اؤلدو!” دئیه گتیریلركن، او بیری "یوسوف ساغدیر" مئساژینی داشیییر. بیری یاقوبو بو حسرتدن كور ائدركن، او بیری وصالدان خبر وئرهرك كور گؤزلرینه ملهم اولور. یوسوف زیندانا "ایكی" دفعه آتیلیر؛ بیری زولئیخا طرفیندن، دیگری یوخوسونو یوزدوغو زیندان دوستوندان اونو كرالین یانیندا خاتیرلاتماسینی ایستهدیگینده... یوسوف بیر آنلیق یانلیش ائدیر. و بو اونا باها باشا گلیر. یاردیمی اللهدان دئییل، زیندان دوستوندان ایستهییر. الله دا عوضینده اونو داها بیر نئچه ایل اوردا ساخلاییر. زیندان یولداشی كرالین یوخو گؤرمهسینه قدر یوسوفو “اونودور”. یوسوفون قویویا دا آتیلماسینین سببی سئوگی ایدی، زیندانا دا. قارداشلاری اونو آتالارینا قیسقاناراق قویویا آتیر، زولئیخا اونون سئوگیسینه آرخا چئویردیگی اوچون زیندانا آتیر... قارداشلاری دا گوناه ایشلهدی، زولئیخا دا... اونلار دا گوناهلارینی اعتراف ائدیب تؤوبه ائتدیلر، زولئیخا دا... یوسوف دا هر ایكیسینی باغیشلادی. یوسوف دا پئیغمبر ایدی، آتاسی یاقوب دا... هیجرت هر پئیغمبرین حیاتینین بیر هیجرت دؤنمی وار. یوسوفون هیجرت یولچولوغو قارداشلارینین اونو آتدیغی قویودان باشلادی... “بیر موهاجیر نه ائده بیلر؟!” دئینلر یوسوفا باخسین. قویویا آتیلماق، كؤله كیمی ساتیلماق، ایففت قارشیلیغی زیندانا ترك ائدیلمك... بوتون بونلار مانعه اولا بیلمز و بیلمهدی ده. اولسا-اولسا سادهجه "اقتدار" یولچولوغوندا بیر ایمتاهاندیر. یوسوف بو ایمتاهانی اوز آغلیغی ایله وئردی. قویویا ترك ائدیلركن رببینین مئساژینی آلان یوسوف [یوسوف، 15] زولئیخانین شرعیندن ده رببینه سیغیندی [یوسوف، 23]، رببینه هیجرت ائتدی. بوتون اولانلار اللهین مورادینین گئرچكلشمهسی اوچون ایدی. حضرتی یوسوف بو ایلاهی سسئناریده “قول!” رولونو اوینامیش، قارداشلاری و زولئیخا ایسه یانلیش رول سئچمیشدیلر. یوسوفون ایففتی و اهوی سایهسینده اونلار سهولرینی آنلامیش و گوناهلارینی اعتراف ائتمیشدیلر. بوتون هیجرتلر كیمی حضرتی یوسوف دا هیجرتی قلبه ایله بیتمیش، اونا خیانت ائدنلر سوندا تزیم مقصدی ایله اونا سجده ائتمیشدیلر. بورداكی سجده حضرتی آدهمه اوستونلوك تیمسالی اولاراق ائدیلن سجده ایله عینیدیر. بیر زامان ملكلر ده آدهمین اوستونلویو قارشیسیندا اونا سجده ائتمیشدیلر. حضرتی یوسوفا دا سجده ائدیلدی. رببی اونو سئچهرك اوستون ائتدی. چونكو او، “یاخشیلیق ائدنلری بئله موكافاتلاندیریر” [یوسوف، 22] حضرتی یوسوفون قویودان مصره سولطان اولاراق گئتمهسی قویویا آتیلانلارا بیر موژده وئریر: ائی دؤورونون یوسوفو! سولطانلیغا گئدن یول بضا قویولاردان، بضا زیندانلاردان، بضا ده كؤله اولماقدان كئچیر. اگر سن دونیا آدلی زولئیخانا آرخا چئویره بیلهجك بیر ایففته صاحبسنسه اوندا امین اول كی، بیر زامان موطلق سن ده دؤورونون مصرینه سولطان اولاجاقسان...