آتا میراثی
ارافا - آدمله حوّانین گؤروش یئری.
كعبه - آدمین اینسانلیغا “ائو” میراثی.
صفا و مروه تپهلری - حاجرله ایبراهیمین آیریلیق مكانی.
حاجر، هیجرتین گلینی.
ایبراهیم، آتشین قنیمی.
ایسماییل، قوربانلیغین سیموولو.
آدم اینسانلیغین ایلك ائوینی تیكدی. بیزه “ائو” آنلاییشینی میراث قویدو.
آدم یاساق اولمایان جنّته گئده بیلمك اوچون یاساق اولان جنّتیندن هیجرت ائتدی. ارافادا حوّاسینا قوووشدو. اوردا مسكن سالدی و اینسانلیغا، - بوتون واریثلرینه، - بیر ائو میراث قویدو. كبه هر كسین "آتا یوردو" اولدو...
ایبراهیم ایسماییللا اونو برپا ائتدی و میراثیمیزا صاحب چیخماغی اؤیرتدی بیزه.
و بیر ده بوتون واریثلری آتا یوردونا، - باشلانغیجا، - دعوت ائتدی…
بیزی تاریخه سیاحت ائتمهیه سسلهدی. ائوین نه دئمك اولدوغونو آنلاماغیمیزی ایستهدی…
بیر گون حاجهر ده هیجرت ائتدی…
ایبراهیم ربّینین امری ایله ایكی جییرپارهسینی او تورپاقلاردا امانت اولاراق قویوب گئتدی. اینسان یاشامایان، قوش اوچمایان، تیكان بئله بیتمهین بو اراذیلره ایبراهیم عائلهسی صاحب چیخدی. آتا اوجاغینین ایشیغینی یاندیردی. و بوتون اینسانلاری بو ایشیغا سسلهدی…
حاجر هیجرته یولا چیخدی…
سئودیكلرینین خطری اوچون بو رولو اوینادی.
ربّینی سئویردی. قدرینه تسلیم اولدو.
ایبراهیمینی سئویردی. اونا قارشی چیخمادی. اونو تنها بیر صحرادا قویوب گئدركن آغلامادی، سیزلامادی… آرخاسیندا بوراخدیغی راحت یاشاییشی اوچون عصیان ائتمهدی.
ایسماییلینی سئویردی. اونو قوروماق اوچون “سای” ائتدی. دورمادان، دایانمادان، اوسانمادان. سویو تاپانا قدر یورولدوم، اوساندیم، بئزدیم دئمهدی. “سای” ائده بیلن هر كسه “سونوندا زم-زم” وار مئساژینی وئردی. زم-زم آرتیق كشف اولونوب. یئری ده بللیدیر. عامّا نه قریبهدیر كی، سای ائتمهدن زم-زم ایچیلمیر. زم-زمه قوووشماق اوچون حاجهرین رولونو اویناماق واجیبدیر. زم-زم زحمتله الده اولونان نعمتدیر. قدری بیلینمهسی، دیَری آنلاشیلماسی اوچون “قاچیش” لازیمدیر.
آدم آتامیز بیزه كعبهنی میراث قویدو.
حاجهر آنامیز زم-زمی…
ایبراهیم اونو ربّینه امانت ائدیب گئتمیشدی. حاجهر ده جییرپارهسینی ربّینه امانت ائدهرك صفا – مروا تپهلری آراسیندا آختاریشا چیخدی. اونو هیجرته یوللایان ربّی اونو كیمسهسیز و چارهسیز بوراخمایاجاقدی. حاجهر بونو بیلیردی. لاكین گؤیلردن معجزه گؤزلمیردی. اونون اوچون تسلیمیّت عطالت دئییل، حركت ایدی. سو آختاریشینا چیخماقلا سانكی ربّینین قدرینه تسلیم اولدوغونو بَیان ائتدی: "بورایا گؤندریلمم مصلحتدیرسه، دئمهلی بورادا منیم ده، اؤولادیمین دا یاشاییشی اوچون احتیاجیمیزی اؤدهیهجك قدر روزی ده وار" دئیه دوشوندو. حاجهر، او روزینی اؤزو اوچون دئییل اینسانلیق اوچون آختاریردی. اونا گؤره ده زم-زم بوتون اینسانلیغین اوتراق میراثیدیر. كعبه كیمی…
زم-زمین كشفی ایله ایبراهیمین دوعاسی دا گئرچكلشمیش اولدو: "ربّیم! من نصلیمی سنین موقدس ائوینین یانینا، اكینچیلییه الوئریشسیز بیر وادییه یئرلشدیردیم. ربّیم! قوللوق ائتسینلر دئیه، بئله ائتدیم. اینسانلارین كؤنوللرینی اونلارا مئیل ائتدیر. شوكور ائتمهلری اوچون اونلاری محصوللارلا روزیلندیر". [حجّ،37]
ایللر سونرا گئری قاییدان ایبراهیم بو وادیده تنها بوراخدیغی عائلهسینین ربّی طرفیندن نئجه قوروندوغونا شاهید اولدو: ربّی اونون دوعاسینی قبول ائتمیش، “اینسانلارین كؤنوللرینی اونلار مئیل ائتدیرمیشدیر.”
آرتیق حجر تك دئییلدی. زم-زمه قوووشماقلا حاجهر تنهالیغین “داشینی آتدی”. داها هئچ بیر زامان تك اولمادی...
او موقدس تورپاقلارا گئدن هر كس حاجر اولور، صفا-مروه آراسیندا سو آختاریر. ایللرین اونون اوزرینده بوراخدیغی هیسینی، كیرینی، پاسینی تمیزلهمك اوچون “زم-زم” آختاریشینا چیخیر. بضا او سو “گؤز یاشی” اولور، اوزوندن قلبینه آخیر، زم-زمه قاریشیر... بوتون گوناهلارینی او گؤز یاشی یویور، "حاجهر" اولوب گوناهدان ثاوابا هیجرت ائدیر. بضا او سو “آلین تری” اولور. اومّتین یوكونو چكن، دردینه یوكلنن اینسانلارین آلین تری...
او تورپاقلارا گلن هر كس: "ائی ربّیم! آتام آدهمین تیكدیگی، ایبراهیمین برپا ائتدیگی ائوین باشینا دؤنمك اوچون، گوناهلاردان تمیزلهنیب تزه دوغولموش كیمی گوناهسیز اولماق اوچون من ده گلدیم. اؤز آتا یوردوما، ایستی اوجاغیما گلدیم. تام تسلیمیّته گلدیم. آتام ایبراهیم چاغیردی، گلدیم. آنام حجرین تسلیمیّتینی یاشاماغا گلدیم. كونفورتومو و راحتلیغیمی ترك ائدیب، ایلك باشلانغیجا دؤنمك، كیم اولدوغومو بیلمك، اصل دیَرلری آنلاماق اوچون گلدیم...”
سئونلرین ووصال یئری اولان كبهیه گلدیم.
آیریلیقلارین بیتدیگی مكانا گلدیم.
اینسانلیغین اورتاق دیَرلرینه صاحب چیخماغا گلدیم.
واریثم! ورثهلیگیمی تصدیقه گلدیم!
ایسماییلیمین دوداقلاری سوسوزلوقدان جادار-جادار اولوب. اونا زم-زم آختارماغا گلدیم. سای ائتمهیه گلدیم.
سنین دعوتینه گلدیم...
قبول ائدرسنمی؟!"