اینسان جانلی اثردیر بنده اللهین جانلی، مقدس، ان قییمتلی اثریدیر. آدی بیر رسسامین طبیعته باخیب چكدیگی شكیلی قییمتلی اثر آدلاندیریب، ائوینیزین یوخاریسیندان آسیرسینیز. عاما الله اؤز وارلیغی، قودرتی و علمیله، هئچ بیر شئیه باخمادان هئچ بیر كؤمك اولمادان جانلی اینسان اثرینی یارادیب. صورتینه قلم چكیب، بدن-جسهدینی ائله قوراشدیریب كی، دیزلره، توپوقلارا، بیلك و بارماقلارا سوموكدن دیگیرجكلر قویوب كی، اینسان ایستهدیگی واختدا هر طرفه آسانلیقلا چئوریله بیلیر. بو جور مورككب، معجزهلی، هئچ كیمین یارادا بیلمهدیگی بو جانلی اینسان اثرینی قییمتسیز ائدیب، كوچهلره، یئتیمخانایا، قوجالار ائوینین كونجلرینه آتیرلار. اینسانلارین بیر قیسمی بو ایشلری تؤرهدیرلر، دیگر قیسمی ایسه سوسوب تاماشا ائدیر. هئچ بیریمیز ویجدان عذابی چكیب اونلاری بو وضعیتدن چیخارا بیلمیریك. عكسینه هره اؤز ساحهسینده گاه دنیز چیمرلیگینده لوتلشیر، آبیر-حیاسینی مقدسلیك كسریندن سالیر، گاه زینا ائدیر، گاه دا اللهین خلق ائتدیگی دوزگون بدن قورولوشونو دیَیشدیریرلر، گؤزل صیفت جیزگیلرینی پوزوب، ائستئتیك عملیاتلاری آپاریب اؤزلرینی عیبهجر جیلدلره سالیرلار و سایره. بوتون وارلیقلاری یوخلوقدان یارادان اللهین جانلی اثرینین باشینا اویونلار آچیب یئرله-یئكسان ائدیرلر. سونرا دا دئییرلر كی، الله بیزی بسبخت یارادیب، ظلملره دوچار ائدیب. حالبوكی اینسانلارین دینج و سلامات یاشاماسی اوچون الله-تعالی كامیل پئیغمبرلر واسطهسیله مقدس كیتابلار گؤندردی بیزه دوغرو یول، داورانیش، یاشاییش قایدالارینی گؤستردی و اؤیرتدی. لاكین بیز اؤزوموز قانونو پوزوب، كیم هارادا فورصت تاپیرسا اورداجا قانونسوز زینا ائدیب، اینسانا خاس اولمایان فسادلار تؤرهدیب، هم ولهدی-زینا دوؤولان كؤرپهلری، هم ده جمعیتی كورلاییریق. الله-تعالی اینسانی، جین-شیطان و حئیواندان اوستون یاراتدی. اینسانا خاس اولان داورانیش قایدالاری مثلا، كبین، ائو-آوادانلیق، اكمك-بئجرمك، آتا-آنا-اؤولاد بیر-بیرینی تانیماسی و سایره كیمی شئیلری حالاللاشدیریب، قانونلاشدیریب كی، اینسان اؤز مقدسلیك كسرینده قالسین. چونكو، قورآن، اینسان، بركت، اللهین مقامیندان، عرش-الانی، جنّتی گؤروب گلیبلر. ایندیكی زاماندا بو گون عائله قوروب، صاباح نیگاه پوزانلار، شیطان قانونونا قوللوق ائدیرلر. آتا-آنا-بالا آتانلار، شیطانا قوللوق ائدنلر یقین بیلسینلر كی، مووققتی چكدیكلری بو كئف-لذت، مین ایللرله اوددا یانیب، یئنه ده تزهدن دیریلیب اود توتوب یئنه یانارلار، یعنی اونلارا اؤلوم اولماز كی، اؤلوب جانلاری قورتارسین. نئجه كی، حضرت الی علئیهیسسالامین قاتیلی ابنی مولجهمین عذابی كیمی هر واخت عذابدا اولارلار. حضرت الی(ه.س)-این قاتیلی ابنی مولجهمین برزخ عذابی. “نورول-ابصار” كیتابیندا سئیّد مؤمین ابولقاسیم ابنی محمّددن روایت ائدیب دئدی: مسجیدول-حرامدا(كعبهده) ایبراهیم(ه.س) مقامیندا بیر دسته آدامین ییغیشدیغینی گؤردوم. سببینی سوروشدوم، دئدیلر كی، بیر راهیم(مسیحی) موسلمان اولوب، مككهیه گلیب.گؤردوم كی، یون پالتار گئیمیش، باشینا یون پاپاق قویموش جوسسهلی بیر شیخ اوتوروب دانیشیر: “آرالیق دنیزینین كناریندا منیم بیر عبادت-گاهیم واردی. بیر گون دریا كناریندا بیر كركس(قوزغون) گؤردوم، اوجا قایایا قوندو. اورادا اولان بیر كیشینین بدنیندن بیر پارچا قوپاریب اوچدو. سونرا قاییتدی، یئنه اولكی كیمی اونون بدنیندن بیر تیكه قوپاردی، دؤرد دفعه بو دهشتلی صحنه تكرار اولدو. سونرا همین كیشی قالخیب كامیل آدام اولدو دیریلدی، پارچالانمیش بدنی بوتؤولشدی. سونرا قوش قاییتدی، هر شئی تزهدن تكرارلاندی. من حئیرتده ایدیم. گؤردوكلریم نه ایدی؟ بو كیشی كیمدیر؟ تأسفلندیم كی، نییه اوندان هئچ بیر شئی سوروشمادیم. ایكینجی گون حادثه یئنه تكرارلاندی. همین كیشی پارچالانیب، سونرا قالخیب بوتؤولشنده من درحال عبادتگاهیمدان چیخیب كیشینین یانینا قاچدیم. اونو اللها آند وئردیم كی، سن كیمسن، دینمهدی. دئدیم: سنی یارادانا آند وئریرم، آخی، سن كیمسن؟ دئدی: من ابنی مولجهمم. دئدیم: بو قوشلا اولان احوالاتین نه دیر؟ جاواب وئردی: من الییبنی ابوتالیبی(ه.س) اؤلدوردویوم اوچون الله-تعالی منی بو قوش واسطهسیله گؤردویون عذابا دوچار ائدیب. من عبادتگاهی ترك ائدیب، الییبنی ابوتالیبی(ه.س) سوراقلاماغا گئتدیم. دئدیلر كی، حضرت الی(ه.س) حضرت محمّدین(س.ه.س) عمی اوغلوسو و وصیسیدیر. درحال من ایسلامی قبول ائتدیم و اللهین ائوینین زیارتینی و پئیغمبرین(س.ه.س) قبرینین زیارتینه گلدیم... بو اولان حدیثی یازماقدا مقصدیم اینسانلاری قفلت یوخوسوندان اویاتماق، ماراقلی ایلنجهلردن آییرماق، حقیقتلری آنلاتماقدیر، اونو بیلین كی، الله-تعالی بو جانلی اینسان اثرینی، بو گؤزل معجزهلی عالملری یاراتماقدا حیكمت وار. او، بؤیوك، اوجا-ذاتدان قورخون، حیا ائدین، ائهتیراملا داورانین. او، بؤیوك وارلیق بو قدر معجزهلی عالملری، ایچیندهكی مؤوجودلاری ایلنجه و اویونجاق اوچون یاراتماییب كی، كئف-لذت چكیب گؤزل دونیانی چیركابا بولاشدیراسینیز. مگر سیزی بیر سهمانی ائوه، آلیجناب عائلهیه قوناق دعوت ائدیرلر كی، گئدین اونلارین سهمانلی ائوینی داغیدین، زیر-زیبیله بولاشدیرین، نلاییق سؤزلر دانیشیب، حركتلر ائدیب او جور آلیجناب عائلهنین سهمانینی پوزاسینیز؟ و سایره...
او بیری دونیاداكیلارلا رابطه.. اونون بورجونو كیم قایتارسین؟ توتاق كی، بیر نفر رحمته گئدیر، آنجاق اونون كیمسه بورجو قالیر. بئله اولدوقدا اونون بورجونو كیم اؤدهمهلیدیر؟ دونیاسینی دیَیشن بیریسینین باشقالارینا بورجو اولدوغو تقدیرده اؤولادلار والیدئیندن قالان میراثی (وفات ائدهنین ائوی، مولكو، ماشینی، پولو، قیزیلی و س.) اؤز آرالاریندا بؤلمهمیشدن اول بورجلو اولدوغو میقداری بو میراثدان آییریب مرهومون بورجلو اولدوغو شخصه وئرمهلیدیرلر. اگر حتی والیدئیندن اؤولادلارا میراث قالمیرسا، معنوی باخیمدان اؤولادلارین ایمكان داخیلینده مرهومون بورجونو اؤدهمهسی توصیه اولونور. اگر سن آتانین خئییرینی گؤرورسنسه، اوندا زیانینی دا گؤر! دعا اوخوماق ائله چتیندیر؟ عادتا قبیروستونه چیخاندا دوغمامیزین روحونا قورآن اوخوتدوروروق. بعضیلری دئیه بیلر، اؤلویه نه دعا، تورپاغا باسدیریلیر، بدنی ده چورویوب گئدیر. آنجاق گلین اونوتمایاق كی، اینسانین فیزیكی ووجودو ایله یاناشی، روحو دا وار. معنویاتلی بیر اینسانین روحونا اوخونان قورآن آیهلری، دعالار اونون روحونو شاد ائدر. اؤزو ده بو آیهلری اؤزوموز ده چوخ راحتجا اوخویا بیلریك. و شخصاً اؤز دیلیمیزدن عزیزیمیزین روحونو شاد ائده بیلریك. مجبور دئییل كی، بو ایشی موطلق كیمسه باشقاسی گؤرسون. قبیروستونده “یاسین”، “جوم”، “فلق”، “ناس” و س. سورهلر، دعالار اوخونا بیلر. عمل دفتریمیزین بوش قالان صحیفهسی... اینسان بو دونیانی ترك ائدنده دولو بیر عمل دفتری ایله آخیرت حیاتینا قدم باسیر. بیر چوخ حدیثلرده قئید اولونور كی، اینسان وفات ائتدیكدن سونرا اونون عمل دفترینین بیر صحیفهسی بوش قالیر. گؤرهسن، بو صحیفهنی كیم و نه واخت دولدورا بیلر؟ آخی اینسان آرتیق دونیا حیاتیندا یاشامیر. سن دئمه، اینسان بو بوش صحیفهنی هله ده یا پیس، یا دا خئییرلی عمللرییله دولدورا بیلر! نئجه؟ مثلا سن اؤزوندن سونرا خئییرخاه بیر اؤولاد قویموسانسا و او، جمعیته فایدا وئریرسه، بونون ثاوابی سنین او بوش صحیفهنه یازیلیر. اگر سن ساغلیغیندا مسجید، كؤرپو، بولاق، خستخانا و س. فایدالی اوجاقلار یارادیبسانسا، او مدتده كی اینسانلار بو شئیلردن فایدالانیر، سنه دعاچی اولور، سنین بو بوش صحیفهن ثاواب ایشلرله دولماقدا داوام ائدهجك. اؤزوندن سونرا شر ایشلرین یاییلماسینا سبب اولارسانسا، اینسانلار سنین ساینده زیانا اوغرادیقلاری مدتده بوش صحیفهن ده پیس عمللرله دولماقدا داوام ائدهجك. وصییتی یئرینه یئتیرمك یوخسا اونوتماق؟ اینسان اؤلوموندن اول (اللهین بویوردوقلارینا ضد اولمایان) بیر ایشی یئرینه یئتیرمیی اؤولادلارینا تاپشیریرسا، اوشاقلاری بونو موطلق ائتمهلیدیرلر. بو واجیبدیر! البته، بو مسئلهده استثنا حاللار دا اولا بیلر؛ مثلا، اگر والیدئینین تاپشیردیغینی اؤولادین ائتمهیه مادی و معنوی ایمكانلاری چاتمیرسا، بیر سؤزله، بو ایشین ایجرا اولونماسی اونون اوچون پروبلئملر یارادیرسا، او بونو ائتمهیه ده بیلر. ساده بیر مثالا باخاق. بیر كیشی اؤلوموندن اول اوغلو و یا قیزینا تاپشیریر كی، من رحمته گئدنده، آپارین منی دوغولدوغوم یئرده باسدیرین. بو خاهیشی یئرینه یئتیرمك توصیه اولونور. آنجاق مثلا، اگر آتا اؤولادلارینا اونو ائوینین هیتینده باسدیرماغی تاپشیریرسا، بو، ائل آراسیندا یاییلمایان بیر عمل اولدوغوندان اؤولادلاری بو ایشی گؤرمهیه ده بیلرلر. و یا اولا بیلسین كی، مرهوم اؤلوموندن اؤنجه اونا مرمردن باشداشی قویماغی وصییت ائدیر. اگر اؤولادلارین بونا ایمكانلاری چاتمیرسا، بونون اوچون بورجا –خرجه دوشهجكلرسه، بو ایشی حیاتا كئچیرمهیه ده بیلرلر. فیكرینیزی بیلدیرین كی فیكیر بیلدیرنلردن اولاسینیز.
اللهین وارلیغینین ریاضی اثباتی
پروف. شاهلار عسگروو
امكدار علم خادیمی
اللهین وارلیغینی اثباتا احتیاجی یوخدور. ایمانلیلار اونون وارلیغینی هر زامان هر یئرده گؤرورلر. مثال اوچون ائوده ائلئكتریك لامپاسی یانیرسا، دئمهلی الله وار. چونكی الله مئتاللاردا نیزاملی قورولوش یاراتماسایدی و بو قورولوشون نتیجهسی كیمی مئتال ائلئكترونلاری بیر ایستیقامتده نیزاملی حركت ائدیب جریان یاراتماسایدی، هئچ لامپا دا یانمازدی. بونونلا برابر، آتئیستلرین وارلیغی دا اینكار ائدیلمزدیر. اونلاری دا الله یولونا دعوت ائتمك اوچون ریاضی اثباتا احتیاج واردیر.
بیلیگین قییمتلندیریلمهسینین خطتی مودئلینه گؤره بئش باللی قییمتلندیرمه شكالاسی بئش برابر حیصهیه بؤلونور و اویغون رقملرله ایشاره اولونور. هر اؤیرنجی اوچون بو شكالا “بیلیر” و “بیلمیر” آدلان ایكی یئره بؤلمك اولار. مثال اوچون 4 (دؤرد) قییمتی ایله تحصیل آلان
طلبه اوچون “4” رقهمیندن سولداكی پارچا “بیلیر”، ساغداكی پارچانی ایسه “بیلمیر” آدلاندیراق و بو پارچالارین اوزونلوغونو اویغون اولاراق لی و لم ایشاره ائدك. “بیلیر” پارچاسینین “بیلمیر” پارچاسینا نیسبتینی، (یعنی لی : لم كمیتینی) ك حرفی ایله ایشاره ائدك و بونو كئیفیت فاكتورو آدلاندیراق.
شكیلده “بیلیر” پارچاسینین لی اوزونلوغونون كئیفیت فاكتورو ك –دان آسیلیلیغی گؤستریلمیشدی. شكیلدن گؤروندویو كیمی لی قییمتی 0 ایله 5 آراسیندا دیَیشر. بئش قییمتی بیلمهنین ان یوكسك - موطلق سویهسیدیر.
ایرینین آ نقطهسینه اویغون گلن منیمسهمه، كلاسسیك “3” قییمتینه اویغون گلن منیمسهمهدی. بو نقطه اوچون بیلیر” پارچاسینین اوزونلوغو 3، “بیلمیر” پارچاسینین اوزونلوغو 5-3 = 2 – دیر. اوندا بو ضعیف منیمسهمهیه اویغون گلن ك فاكتورون قییمتی ك = لی : لم =3/2 =1.5 اولار.
ب نقطهسی اوچون منیمسهمهسی 80 % -دیر. یعنی متخصص زروری بیلیگین 80 % - نی بیلیر، 20 % -نی ایسه بیلمیر. كلاسسیك قییمتلندیرمه سیستمینده بو سویه 4 قییمتینه اویغوندور. بو نقطه اوچون “بیلیر” پارچاسینین لی اوزونلوغو 4، “بیلمیر” پارچاسینین اوزونلوغو ل م (5-4 ) =1 –دیر. بو نقطهیه اویغون گلن كئیفیت فاكتورو ك -نین قییمتی 4: 1 = 4 اولار.
اگر “بیلیر” پارچاسی لی اوزونلوغو 4.75، “بیلمیر” پارچاسینین لم اوزونلوغو ایسه 0.25 اولارسا، بو حالدا ك = 19 اولار. بو سویه، آرزو اولونان بیلیك سویهسیدیر. آلی تحصیل اوجاقلاریندا بئله بیلیك نوماییش ائتدیرن طلبهلره فرقلنمه دیپلوم وئریرلر.
“بیلیر” پارچاسینین اوزونلوغو 4.9 اولدوغو حالدا، بیلمیر پارچاسینین اوزونلوغو 0.1 اولار. بو حالدا ك - نین قییمتی 49 برابر اولار. حساب ائتمك اولار كی، بو بیلیك سویهسی عالیملیك (علملر نامیزهدی) سویهسینه اویغون گلن بیلیك سویهسیدیر.
اگر “بیلیر” پارچاسینین اوزونلوغو 4.95، “بیلمیر” پارچاسینین اوزونلوغو ایسه 0،05 اولارسا، اوندا كئیفیت فاكتورو 4.95: 0.05 = 99 اولار. یقین كی، بو سویه علملر دوكتورو و یا پروفسور سویهسینه اویغون گلر.
مثاللاردان گؤروندویو كیمی كئیفیت فاكتورو ك آرتدیقجا، “بیلیر” پارچاسینین اوزونلوغو آرتیر، “بیلمیر” پارچاسینین اوزونلوغو ایسه آزالیر. آیدیندیر كی، داهی عالیملر و فؤوقلبشر اینسانلار اوچون ك –نین قییمتی داها گئنیش ---- اینتئروالدا دیَیشه بیلر.
بو دئییلنلردن بشری و اجتماعی اهمیتی بؤیوك اولان بیر سوالا دا جاواب تاپماق مومكوندور. یوخاریدا قئید ائدیلدی كی، ك فاكتورو لی : لم نیسبتی ایله تعیین اولونور. لی -- 5 قییمتینه یاخینلاشدیقجا لم (كسرین مخرجی) صیفیرا یاخینلاشیر. بو حالدا كسرین قییمتی سونسوزلوغا یاخینلاشار. بس اوندا ك= ¥ اویغون گلن بیلییه كیم مالیكدیر؟ هانسی ذاتین بیلیگینده قوسور یوخدور؟ كیم موطلق بیلییه (لی = 5 ) و تام قوسورسوزلوغا (ل م =0 ) مالیكدیر؟ هر شئیی بیلن، هر شئیی گؤرن كیمدیر؟
شوبهه ائتمهدن سؤیلهمك اولار كی، بو موطلق بیلیك سویهسی یارادانین، جناب حاقین، باشقا سؤزله اللهین مالیك اولدوغو بیلیك سویهدیر. شوبههسیز، پئیغمبرلرین مالیك اولدوغو سویه، فؤوقلبشرلر ایله بؤیوك اللهین مالیك اولدوغو سویهلر آراسیندا اولا بیلر. بو سویهیه اویغون گلن ك قییمتی، چوخ احتیمال كی، 1000 ترتیبینده اولا بیلر.
ك – فاكتورونون باشقا بیر جهتینی ده قئید ائتمك اهمیتلیدیر. اینسان اؤولادی هر گون چوخسایلی قرارلار قبول ائدیر. آسانلیقلا گؤسترمك اولار كی، ك آرتدیقجا قبول اولونان قرارلارین خطاسی دا آزالیر. بو نتیجهنین هم فرد، هم ده اجتماعیت اوچون اهمیتی بؤیوكدور. بو حاقدا “دوشونجه طرزی” (باكی، 2008) كیتابیمین 228- جی صحیفهسینده یازیلمیش بیر فیكیردن ایستیفاده ائدهرك، معلوماتا نقطه قویماق اولار:
“ایستهنیلن حادثه ایله باغلی قبول ائدیلهجك قرارین خطاسی، همین حادثه ایله باغلی توپلانان اینفورماسییانین هجمیندن آسیلیدیر. معلومات چوخ اولارسا، خطا آز اولار. ریاضی اولاراق بو دئدیكلریمیزی بئله ایفاده ائتمك اولار: قرارین خطاسی معلوماتین خطاسی ایله موتناسیبدیر. موطلق دوزگون قرار قبول ائتمك، جناب حاقا مخصوصدور. پئیغمبرلر ده مین ایللرین سیناغیندان چیخمیش دوزگون قرارلار قبول ائتمیشلر. فؤوقل اینسانلار دا اوزون زامان اوچون دوغرو اولان قرارلار قبول ائده بیلیبلر. مودریك اینسانلارین قرارینین خطاسی آز، جاهیل اینسانلارین قبول ائتدیكلری قرارلارین خطاسی چوخ اولار”.
الله بیزی جاهیل اینسانلارین خطاسیندان قوروسون.